Εικόνα
έρευνα/κείμενο: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
Η πολυκατοικία στον αριθμό 88 της Βασιλίσσης Σοφίας, στη γωνία με τη Λαμψάκου, δύσκολα μένει απαρατήρητη. Κι αυτό, γιατί με τη στενή της πρόσοψη φαίνεται ότι δεν ακολουθεί τις αρχιτεκτονικές νόρμες που θέλουν τα κτήρια να ανοίγονται με μέτωπο στη μεγάλη λεωφόρο. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1932, τη χρονιά που η Κηφισίας μετονομάζεται στο τμήμα αυτό σε Βασιλίσσης Σοφίας, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γιώργου Κοντολέοντος, ενός ανθρώπου που έβλεπε ότι οι ρυθμοί της νέας εποχής στην αυγή της 3ης δεκαετίας του 20ου αιώνα, «πάνε να μας ελευθερώσουν από προλήψεις, από σύνορα και από στεγνά έθιμα».
Το κτήριο μοιάζει να ξεπετάχτηκε αυτούσιο από τις σελίδες κάποιου βιβλίου, συμπυκνώνοντας τη θεωρητική προσέγγιση της ευρωπαϊκής μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Βρισκόμαστε σε μια δημιουργική εποχή, στην πιο κατάλληλη για να βρουν την καλύτερη έκφρασή τους οι απλές και απαλλαγμένες από περιττά στολίδια στερεομετρικές μορφές, η ομορφιά των καθαρών όγκων και η σχέση τους με τις σκιάσεις του φωτός, αρχιτεκτονικά στοιχεία που πρωτοεμφανίζονται στα σχέδια του Νικολά Λεντού το μακρινό 1804, αλλά μένουν ξεχασμένα για περισσότερο από 120 χρόνια. Και τώρα πια είναι η στιγμή για να ολοκληρωθεί μια επανάσταση στην αρχιτεκτονική σκέψη, όπου το λιτό περίγραμμα των κτηρίων και η σημασία στη λειτουργικότητα των χώρων θα υπαγορεύσουν έναν απλό και ανθρώπινο σχεδιασμό για τις κατοικίες μας.
Εικόνα
Εικόνα
αριστερά φωτογραφία του 1934, δεξιά του 2020
//Δείτε ακόμη:
- Urban Arch Tales #1: Το κτίριο στην Στουρνάρη & Ζαΐμη (1933)
- Urban Arch Tales #2: Ατμοηλεκτρικός Σταθμός ΑΗΣ (1903)
- Urban Arch Tales #3: Η προαστιακή έπαυλη Κλωναρίδη
Με όλα αυτά κατά νου, ο Κοντολέων σχεδιάζει έναν σχεδόν συμπαγή ορθογώνιο όγκο με ημιυπόγειο, ισόγειο, τέσσερις ορόφους και ένα μακρόστενο και ευρύχωρο στην κορυφή δώμα, που με τις μαρμάρινες λεκάνες του αποτελεί ένα από τα πιο grande πλυσταριά της Αθήνας. Η κύρια είσοδος του κτηρίου τοποθετείται ευφυέστατα στη στενή όψη, έτσι ώστε οι όγκοι του κλιμακοστασίου και του φρεατίου του ασανσέρ να μη διασπούν το εσωτερικό, κάνοντας το διαμέρισμα πρακτικότερο ως προς τις ανάγκες των ανθρώπων που το κατοικούν. Εξάλλου, στον τυπικό όροφο, το καθιστικό καταλαμβάνει τη γωνία του κτηρίου, ενώ η τραπεζαρία και τα δύο υπνοδωμάτια οργανώνονται προς το νότο και την οδό Λαμψάκου. Ένας διάδρομος χωρίζει τους κύριους αυτούς χώρους από το λουτρό, την κουζίνα και το δωμάτιο υπηρεσίας με το ιδιωτικό του μπάνιο. Και ένας μικρότερος, με βοηθητικές λειτουργίες καθώς εκεί υπάρχουν νιπτήρες, βρίσκεται μπροστά από την κουζίνα και το δωμάτιο υπηρεσίας, διαχωρίζοντας τους χώρους κυκλοφορίας των ενοίκων και του προσωπικού. Άλλωστε, η κουζίνα και το δωμάτιο υπηρεσίας μοιράζονται το μπαλκονάκι της πίσω πλευράς, που ουσιαστικά χρησίμευε για την πρόσβαση του υπηρετικού προσωπικού στο διαμέρισμα, μέσω μεταλλικής, εξωτερικής σκάλας.
Σε κάθε όροφο αναλογεί ένας επιμήκης εξώστης, ενώ στον 4ο υπάρχουν ακόμα δύο μικρότεροι και ένας επιπλέον μεγάλος εσωτερικός στην πλαϊνή πλευρά, με θέα τον Υμηττό. Ωστόσο, ο καθαρόαιμος μοντερνισμός του Κοντολέοντος θέλει ανεπιτήδευτες τις όψεις της πολυκατοικίας, για να αναδείξει δυναμικά την κατακόρυφη, γυάλινη επιφάνεια στην πρόσοψη. Έτσι, ο φεγγίτης του κλιμακοστασίου και η οργανικά συνδεδεμένη με αυτόν κεντρική είσοδος, δεν είναι παρά ένα εναργές σύνολο από λεπτό μεταλλικό πλέγμα και τζαμαρία, που διαμορφώνει, παιχνιδίζοντας με τα σκαλιά των ορόφων, με την αίσθηση της κίνησης και με τις αντανακλάσεις, ένα διάφανο στοιχείο στο κτήριο.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
//Δείτε ακόμη:
- Urban Arch Tales #4: Μέγαρο Prokesch στη Φειδίου
- Urban Arch Tales #5: Το κτίριο στην Ηπείρου και Μιχαήλ Βόδα
- Urban Arch Tales #6: Aφιέρωμα σε αθηναϊκό κτίριο του Βαλεντή
- Urban Arch Tales #7: Το ιστορικό κτίριο στην οδό Ζωοδόχου Πηγής και Ισαύρων
Στα 90 σχεδόν χρόνια ζωής του κτηρίου έχουν διαδοχικά κατοικήσει εδώ πάνω από τρεις γενιές ανθρώπων, καταφέρνοντας να κρατήσουν αναλλοίωτη τη γοητεία των απαρχών της δεκαετίας του ‘30. Έτσι, η αφαιρετική αντίληψη κυριαρχεί και στο εσωτερικό, εκεί όπου το φυσικό φως αντανακλάται στο λευκό μάρμαρο και αναδεικνύει τις λεπτομέρειες: την σπειροειδή απόληξη του κλιμακοστασίου, το μικρό σκαλάκι εισόδου σε κάθε διαμέρισμα, τα γραμματοκιβώτια, την εσωτερική επικοινωνία, τους διακόπτες, το τηλέφωνο αλλά και τον ανελκυστήρα έλξης των 4 ανθρώπων της ΟΤΙS, που δουλεύει ασταμάτητα έχοντας υποστεί μία μόνο μηχανολογική αναβάθμιση στη δεκαετία του΄50. Ο ανελκυστήρας αυτός με τον υπέροχα απέριττο ξύλινο θάλαμο και τη γαλλική αρίθμηση στα κομβία του είναι κατασκευασμένος στην Ελλάδα, με προδιαγραφές της ΟΤΙS από τον ηλεκτρολόγο μηχανικό Μάρκο Βερέμη, η επιστροφή του οποίου από την Χιλή και την General Electric το 1931 συνέπεσε με τη θέσπιση από το Υπουργείο Συγκοινωνίας, της χορήγησης αδειών για την κατασκευή και λειτουργία ηλεκτρικών ανελκυστήρων. Έκτοτε, ο άνθρωπος αυτός και η εταιρεία ΗΛΕΚΤΡΟΤΕΧΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΟΣ που ίδρυσε λίγο αργότερα, θα προσθέσουν ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο στην βιομηχανική ιστορία του τόπου μας.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Η πολυκατοικία στον αριθμό 88 της Βασιλίσσης Σοφίας, στη γωνία με τη Λαμψάκου, δύσκολα μένει απαρατήρητη. Όχι μόνο εξαιτίας των μοναδικών μορφολογικών χαρακτηριστικών της, αλλά κυρίως γιατί κρύβει μέσα της την αύρα μιας ολόκληρης και πρωτοποριακής εποχής, μεταφέροντας συνειδητά ένα ζωντανό παρελθόν μέσα σε ένα ζωντανό παρόν.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Δείτε ακόμη
*Ευχαριστούμε θερμά τον αρχιτέκτονα Νικόλα Πλαστήρα του γραφείου A+M - architecture plus mechanical engineering (www.aplusm.gr) για τη φιλοξενία καθώς και την εταιρεία OTIS Χ. ΒΕΡΕΜΗΣ.
//Δείτε ακόμη:
- Urban Arch Tales #8: Ένα κτίριο με Bauhaus επιρροές, ανάμεσα σε πολυκατοικίες και νεοκλασικά
- Urban Arch Tales #9: Το ιστορικό σπίτι του πρώτου δασκάλου του Δημοτικού Σχολείου της Κωλέττη
- Urban Arch Tales #10: Η πολυκατοικία στην οδό Ελλανίκου 33 στο Παγκράτι
- Urban Arch Tales #11: Η πολυκατοικία Κλαυδιανού του 1924, στον αριθμό 50 της οδού Πατησίων
- Urban Arch Tales #12: Η οικία Καλλισπέρη στη συνοικία της Ακρόπολης
ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
κείμενο/έρευνα: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
*φωτογραφίες ελεύθερες για αναδημοσίευση, αν δεν αφορά εμπορική χρήση, με αναφορά της πηγής
