Γράφουν

Μέγαρο Prokesch: Ιστορικό κτίριο 180 χρόνων, στην Φειδίου στο κέντρο της Αθήνας

Ένα κτίριο μια εποχής της Αθήνας, από την οποία ελάχιστα έχουν διασωθεί. Κατασκευασμένο το 1836, στην Φειδίου 3 στην Αθήνα, κτίριο που στα νεότερα χρόνια φιλοξενήθηκε το Ελληνικό Ωδείο. Ερειπωμένο και διατηρητέο, το Μέγαρο Πρόκες – Όστεν, το νέο αφιέρωμα της στήλης Urban Arch Tales.

έρευνα/κείμενο: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis

 

Το Σεπτέμβριο του 1834 η Αντιβασιλεία του Όθωνα ορίζει με διάταγμα την Αθήνα ως τη νέα πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από την Επανάσταση και από τις μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν στην επικράτεια της έως τότε απελευθερωμένης χώρας, η οποία μόλις τέσσερα χρόνια πριν, είχε επικυρώσει την ανεξαρτησία της με σύνορα τη νοητή γραμμή από τον Παγασητικό μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο. 

Η νέα πρωτεύουσα της μικρής χώρας  δεν ήταν παρά μια κωμόπολη, χωρίς καν τις στοιχειώδεις υποδομές για τις μερικές χιλιάδες των κατοίκων της. Αναπτυσσόταν γύρω από την Ακρόπολη με κέντρο της την Πλάκα ενώ όλες οι άλλες περιοχές του σύγχρονου κέντρου ήταν κτήματα, βοσκοτόπια και περιβόλια. Ωστόσο το σχέδιο για την ανάπτυξη και επέκτασή της υπήρξε πραγματικά μεγάλο, όχι μόνο επειδή θα γινόταν η διοικητική, πολιτική και διπλωματική έδρα αλλά κυρίως επειδή οι διακεκριμένοι αρχιτέκτονες που ανέλαβαν την εκπόνηση του Σχεδίου της Νέας Πόλης των Αθηνών, ο Σταμάτης Κλεάνθης και ο Gustav Eduard Schaubert, παρέδωσαν το 1833 μια ολοκληρωμένη πολεοδομική πρόταση, βάζοντας την Ελλάδα στην πρωτοπορία της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής σκέψης.

Στην εκπνοή της χρονιάς λοιπόν, η Αντιβασιλεία του Όθωνα μεταφέρει την καθέδρα της από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Ήδη λίγους μήνες νωρίτερα, είχε ξεκινήσει η εγκατάσταση αξιωματούχων, ένας εκ των οποίων ήταν ο απεσταλμένος της αυστριακής κυβέρνησης για τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα την περίοδο της Επανάστασης, στρατιωτικός κ περιηγητής, Anton Prokesch - Osten με την ιδιότητα πια του πρέσβη της Αυστρίας στο αναγνωρισμένο ελληνικό κράτος. 

Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα
Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα
Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα

Η Αθήνα βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας εποχής που προσπαθεί να αποτινάξει το οθωμανικό παρελθόν της, να ανακτήσει τη χαμένη αίγλη των κλασικών χρόνων της και να στρέψει το βλέμμα της προς την Ευρώπη. Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι εύκολο. Το εγκεκριμένο από την προηγούμενη χρονιά Πολεοδομικό Σχέδιο ακυρώνεται μιας και η υλοποίησή απαιτούσε μεγάλες και πολυδάπανες απαλλοτριώσεις. Έτσι, τα κάθε είδους συμφέροντα στο θέμα αυτό, οδήγησαν στην τροποποίησή του από τον επίσης εξέχοντα αρχιτέκτονα Leo von Klenze. Το αποτέλεσμα όμως ήταν να εκτελεστεί σιγά σιγά ένα πολεοδομικό σχέδιο χαμηλότερων αισθητικών και λειτουργικών απαιτήσεων, πάνω στο οποίο θα οικοδομηθεί η νεώτερη αρχιτεκτονική ιστορία της πόλης μας.

Αφού πέρασαν δύο χρόνια από την εγκατάσταση του πρέσβη Πρόκες στην Αθήνα, ο ίδιος προχώρησε στην ανοικοδόμηση της οικίας του, η οποία θα φιλοξενούσε επίσης και την πρεσβεία της Αυστρίας. Η θέση που επιλέχθηκε σε ένα από τα περιβόλια ανατολικά της πόλης, στη σημερινή οδό Φειδίου 3, ασφαλώς δεν ήταν τυχαία. Η κατοικία θα βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από τα ανάκτορα, των οποίων η θέση, σύμφωνα με το πολεοδομικό του 1833, προβλεπόταν στην Ομόνοια. Αλλά ακόμα και μετά την ακύρωση του σχεδίου, ο Πρόκες στάθηκε τυχερός. Η τελική θέση των ανακτόρων, που ξεκίνησαν να κτίζονται επίσης τη χρόνια εκείνη, επάνω στο λόφο του Αγίου Αθανασίου δεν απείχε πολύ από την κατοικία του.
 

Εικόνα
Μέγαρο Prokesch: Ιστορικό κτίριο 180 χρόνων, στην Φειδίου στο κέντρο της Αθήνας
Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα
Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα

    

Το ιδιόκτητο περιβόλι του Πρόκες είχε έκταση περίπου 10 στρέμματα, μέγεθος που φαντάζει αδιανόητο στη σύγχρονη μορφή της πόλης, και απλωνόταν μεταξύ των σημερινών οδών Ακαδημίας, προς την οποία είχε μέτωπο το κτίριο, Χαριλάου Τρικούπη και Πανεπιστημίου. Αλλά και η ίδια η κατοικία είναι από τα πρώτα μεγάλα οικοδομήματα της νέας εποχής, που αποκτά η Αθήνα. Το πολυτελές μέγαρο με τους τρεις ορόφους, τα πολλά και με εξαιρετικές οροφογραφίες διακοσμημένα δωμάτια αλλά και τα βοηθητικά κτίσματα στον περιβάλλοντα χώρο του, τραβά τα βλέμματα των περιοίκων, τη στιγμή που μέσα στην πόλη υπάρχουν κυρίως πρόχειρες οικοδομές, χαμόσπιτα και ερείπια.
     
Η Αθήνα τώρα πια ως νέα πρωτεύουσα καλείται να αποκτήσει καινούργια ταυτότητα, που θα αντιπροσωπεύει τη νεοσύστατη χώρα, καθώς συγκεντρώνει με τον καιρό κατοίκους με ποικίλες ιδιότητες. Χωρίς δεύτερη σκέψη, η ρυθμολογία που θα υιοθετηθεί για τα δημόσια κτίρια και τις πλούσιες ιδιωτικές κατοικίες είναι ο κλασικισμός, όχι μονο επειδή διανύει τη χρυσή περίοδο της ακμής του στην Ευρώπη, όχι μόνον γιατί ορισμένοι από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του εργάζονται ως εντεταλμένοι του Όθωνα τα χρόνια αυτά στην Αθήνα αλλά κυρίως γιατί ο κλασικισμός στην Ελλάδα αποκτά ιδεολογικό υπόβαθρο, μέσα από το οποίο εκφράζεται η σχέση των Ελλήνων με την αρχαιότητα. 
 

 

Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα
 
Εικόνα
Μέγαρο Πρόκες - Ιστορικό κτίριο στην Αθήνα

   

Έτσι, στο κτίριο του Πρόκες συναντάμε όλα τα χαρακτηριστικά της πρώτης περιόδου του κλασικισμού στην Ελλάδα.  Απλότητα και συμμετρία, λιτές, αυστηρές, οριζόντιες και κάθετες γραμμές περιτρέχουν το ορθογωνικό οικοδόμημα, δίνοντας του  μεγαλειώδη χαρακτήρα.  Το μόνο στοιχείο που διασπά τη μονοτονία είναι το κεντρικό τμήμα της πρόσοψης του κτιρίου. Βρίσκεται και στις τρεις στάθμες σε προβολή ενώ στην  τελευταία κατασκευάζεται το δώμα της κατοικίας με τους τρεις ισχυρούς πεσσούς. Το κτίριο στέφεται περιμετρικά της στέγης του με ακροκέραμα ενώ στην περιοχή του δώματος τοποθετούνται μπαλούστρα.

Ο Άντον Πρόκες Όστεν, έζησε στην οδό Φειδίου μέχρι το 1849. Έκτοτε το κτίριο άλλαζε ιδιοκτήτες, οι οποίοι, με σχετικές οικοδομικές προσθήκες και προεκτάσεις, του προσέδιδαν και διαφορετική κάθε φορά χρήση. Σήμερα τίποτα πάνω του δεν μαρτυρά τα πλέον 180 χρόνια της ιστορίας του. Παραδομένο στον αδυσώπητο χρόνο και εγκαταλελειμμένο, φαντάζει απλώς ως ένα ακόμα επικίνδυνο για την ασφάλειά μας ερείπιο σε έναν στενό και πολυσύχναστο δρόμο του κέντρου, που όμως έχει μεγάλη ιστορία.

Την ιστορία, που τέτοια κτίρια, ακόμα και ως ερείπια, μας προκαλούν να ανακαλύψουμε γιατί δυστυχώς έχουμε μάθει να κινούμαστε στην πόλη ζώντας ένα συνεχές και αδιάφορο αρχιτεκτονικό παρόν, σαν να μην υπάρχει σύνδεση με το ιστορικό παρελθόν μας ή χειρότερα, σαν να μην υπήρξε ποτέ το παρελθόν μας.
 

κείμενο/έρευνα: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis - advart photos
ακολουθήστε το inExarchia στο 
facebookinstagramtwitteryoutube

*φωτογραφίες ελεύθερες για αναδημοσίευση, αν δεν αφορά εμπορική χρήση, με αναφορά της πηγής
 

 

Ο οδηγός της πιο ζωντανής και ανήσυχης περιοχής της Αθήνας.

Ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube

Στην ίδια κατηγορία

Δεκαετία του ‘30, Αθήνα. Μία πόλη σε μετάβαση. Μία πόλη που προσπαθεί να γίνει μεγαλούπολη, με το βλέμμα στην Εσπερία, ακολουθώντας με τόλμη στην αρχιτεκτονική, τη διεθνή πρωτοπορία του μοντέρνου κινήματος. Η...

think

Το πρώτο αρχειοστάσιο στην Ελλάδα. Το κτήριο στην οδό Γ’ Σεπτεμβρίου 146 και η ιστορία του μέσα από αρχειακό υλικό, έρευνα και φωτογραφίες των πρώτων δύο δεκαετιών του 20ου αιώνα. Το αρχείο που με την...

think

Η πολυκατοικία στην οδό Διδότου 47, του 1936, ένα κτήριο sui generis που κουβαλά όχι μόνο τον ακμάζοντα μεσοπολεμικό μοντερνισμό και ταυτόχρονα τη μετάβαση στη νέα εποχή, αλλά παράλληλα μνήμες και γεγονότα που...

Urban arch tales

Πρόσφατα Άρθρα

Newsletter