Εικόνα
Η Ρόζα Παρκς, εμβληματική φιγούρα στον αγώνα για ισότητα στην Αμερική του '50 αλλά και παγκοσμίως, αρνήθηκε ένα βράδυ της 1ης Δεκεμβρίου 1955 να παραχωρήσει τη θέση της σε αστικό λεωφορείο σε έναν λευκό άνδρα, όταν ο οδηγός της το απαίτησε. Η πηγαία άρνηση της 42χρονης μοδίστρας έμεινε στην ιστορία ως η πράξη που πυροδότησε την αντίδραση της Αφροαμερικανικής κοινότητας και άλλαξε για πάντα τη δυναμική μεταξύ "λευκών" και "μαύρων".
Ποιά ήταν όμως η Πόζα Παρκς; Γεννημένη στην Αλαμπάμα το 1913, ήταν εγγονή ενός ανθρώπου που είχε ζήσει ως σκλάβος και βίωσε από πρώτο χέρι την κοινωνική αδικία και τον υποβιβασμό των Αφροαμερικανών. Πριν από την άρνηση της παραχώρησης της θέσης της σε έναν "λευκό’’, η ίδια ηταν πολιτική ακτιβίστρια, γραμματέας της NAACP, της Εθνικής Ενώσεως για την Πρόοδο των Έγχρωμων Ανθρώπων. Στην πραγματικότητα, δεν ήταν η πρώτη γυναίκα που αρνήθηκε να δώσει τη θέση της σε λεωφορείο τoυ Μοντγκόμερυ, όπου και ζούσε- πριν από εκείνη, άλλες τέσσερις γυναίκες είχαν κρατήσει την ίδια στάση. Η Ρόζα Παρκς όμως, δυναμικό και ενεργό μέλος της Αφροαμερικανικής κοινότητας με πλούσια ακτιβιστική δράση, έγινε ουσιαστικά το σύμβολο της εξέγερσης.
Για να κατανοήσει όμως κάποιος τη σημασία του να αρνηθεί ένας "μαύρος" να δώσει τη θέση του σε εναν "λευκό" στο λεωφορείο, όταν ο τελευταίος δεν είχε θέση να καθίσει, θα πρέπει να γνωρίζει το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής. Ο φυλετικός διαχωρισμός, η μισαλλοδοξία και ο υποβιβασμός των Αφροαμερικανών το 1950 δεν ήταν ένα ιδεολογικό ή κοινωνικό κόνσεπτ: ηταν έννοιες απόλυτα νομοθετημένες. Στα τρένα υπήρχαν θέσεις που προορίζονταν για Αφροαμερικανούς και όχι, καθορισμένες: οι θέσεις των πρώτων ήταν συνήθως άβολες ή κοντά στη μηχανή ενός τρένου, για παράδειγμα, έτσι ώστε οι πρώτοι που θα κινδύνευαν σε περίπτωση έκρηξης να μην είναι "λευκοί". Τα εστιατόρια των τρένων συχνά αρνούνταν να σερβίρουν τους αφροαμερικανούς επιβάτες και η πρόσβαση στις τουαλέτες ηταν απαγορευμένη σε πολλά ταξίδια. Έτσι, αναγκάζονταν να κουβαλάνε φορητές τουαλέτες ή κουβάδες (...) στα σακίδιά τους. Στα μέσα μαζικής μεταφοράς η κατάσταση ήταν εξίσου εξευτελιστική από το νόμο. Οι μισές μπροστινές θέσεις για τους "λευκούς", οι άλλες μισές για τους "μαύρους", με τον εισπράκτορα να διατηρεί την ελευθερία να ζητήσει από έναν Αφροαμερικανό να σηκωθεί, εάν ο λευκός επιβάτης δεν είχε να καθίσει.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Πολλές φορές αν και είχαν πληρώσει το εισιτήριό τους, εξαναγκάζονταν από τον οδηγό να βγουν και να ξαναμπούν από τη πίσω πόρτα, που ήταν μόνο για αυτούς. Οι αντιρρησίες αντιμετωπίζονταν με λεκτική αλλά και σωματική βία που κάποιες φορές οδήγησε στο θάνατο και συλλήψεις. Οι νόμοι αυτοί θεσπίστηκαν το 1886 στο Νότο και ήταν γνωστοί ως νόμοι φυλετικού διαχωρισμού ή Jim Crow Laws, που θεσμοθετούσαν την φυλετική ανισότητα, λόγω του μίσους κάποιων λευκών προς τους απελευθερωμένους σκλάβους.
Η ίδια η Ρόζα Παρκς είπε πως αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της, όχι γιατί ήταν κουρασμένη σωματικά, αλλά γιατί είχε κουραστεί να υποχωρεί.
Δείτε ακόμη
Η πράξη της οδήγησε σε σύλληψη από την αστυνομία, ενώ αφέθηκε με εγγύηση. Η ιδέα της επανάστασης κατά του φυλετισμού όμως, είχε ήδη γεννηθεί: ο πρόεδρος της NAACP, Ε. Ντίξον, έπεισε την 42χρονη τότε μοδίστρα να γίνει το έμβλημα της εξέγερσής τους. Μέχρι την 5η δεκεμβρίου 1955, 4 μέρες μετά, 35.000 φυλλάδια στάλθηκαν στα σπίτια Αφροαμερικανών γονιών μέσω των παιδιών τους από το σχολείο, που τους καλούσαν σε ένα μαζικό μποϋκοτάζ των μέσων μαζικής μεταφοράς. Η απήχηση ήταν τέραστια: για 381 μέρες οι Αφροαμερικανοί μποϋκόταραν τα ΜΜΜ στο Μοντγκόμερυ στην πρώτη διαδήλωση μεγάλης κλίμακας ενάντια του διαχωρισμού- ένας από τους διοργανωτές του κινήματος ήταν και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, πάστορας ακόμη τότε. Η δικαίωση του αγώνα τους ήρθε πάνω από ένα χρόνο μετά, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ κατάργησε το νόμο περί φυλετικού διαχωρισμού, αφού θεωρήθηκε αντισυνταγματικός. Οι οργανωτές του κινήματος Ντίξον και Κινγκ, δέχτηκαν βομβιστικές επιθέσεις στα σπίτια τους και η Ρόζα Παρκς έχασε τη δουλειά της και έλαβε απειλές για τη ζωή της: σαν αποτέλεσμα αναγκάστηκε να φύγει από το Μοντγκόμερυ για το Ντιτρόιτ.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Ο αγώνας της Ρόζα Παρκς και των υπόλοιπων ακτιβιστών δείχνει πώς μια πράξη ανυπακοής σε κάτι παράλογο και εξευτελιστικό μπορεί να αλλάξει για πάντα τα δεδομένα, να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον περίγυρό μας και αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Δικαίως, η ηρωίδα του λεωφορείου έμεινε στην ιστορία ως η μητέρα του σύγχρονου κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων, μετατρέποντας το αδιανόητο σε αυτονόητο με κίνδυνο ίσως και την ίδια της τη ζωή.
