Εικόνα
έρευνα/κείμενο: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
Όταν την πρώτη εικοσαετία του 20ου αιώνα ο Ελευθέριος Βενιζέλος οραματίστηκε την Ελλάδα ως ένα ισχυρό εθνικό κέντρο με ενεργή παρουσία στη διεθνή σκηνή, θέλησε να κινητοποιήσει και τον εκτός συνόρων ελληνισμό, που ήταν απλωμένος από τη Μαύρη Θάλασσα, την Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία, μέχρι τη Βόρεια Αφρική, για να συμμετάσχει στον εκσυγχρονισμό του κράτους. Στην εποχή αυτή της εξωστρέφειας αλλά και των κοινωνικών μετασχηματισμών, ο αρχιτεκτονικός κόσμος της Ελλάδας και των παροικιών, θα παίξει σημαντικό ρόλο στις ανορθωτικές προσπάθειες της χώρας.
Έτσι, τα χρόνια αυτά βρίσκουν στην Αθήνα το Σμυρναίο αρχιτέκτονα Ηλία Κουρμουλή, ο οποίος το 1926 χτίζει μια σχετικά μικρή αλλά εντυπωσιακή τριώροφη, με υπόγειο οικοδομή στον αριθμό 9 της Ζωοδόχου Πηγής, με υπόλευκο χρώμα και μπορντώ λεπτομέρειες, που της χαρίζουν μια ανεπανάληπτη φινέτσα. Πρόκειται για μια διπλοκατοικία με δύο ξύλινες θύρες εισόδου, με τη μια να οδηγεί απευθείας στο διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου, ενώ την άλλη χρησιμοποιούσαν οι ένοικοι του διαμερίσματος στον πρώτο όροφο και των αυτόνομων δωματίων στο ισόγειο, τα οποία, μαζί με ένα ακόμα στην αυλή στο πίσω μέρος του οικοπέδου, προορίζονταν για ενοικίαση.
//Διαβάστε ακόμη:
- Urban Arch Tales #1: Το κτίριο στην Στουρνάρη & Ζαΐμη (1933)
- Urban Arch Tales #2: Ατμοηλεκτρικός Σταθμός ΑΗΣ (1903)
- Urban Arch Tales #3: Η προαστιακή έπαυλη Κλωναρίδη
Εικόνα
Εικόνα
Όπως συνηθίζεται στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ο αρχιτέκτονας πλάθει την όψη του κτηρίου με εκλεκτικιστικό λεξιλόγιο, δημιουργώντας, και με περίτεχνη μάλιστα συμμετρία, ένα αμάλγαμα νεοκλασικών και ART-DECO στοιχείων. Αναμφίβολα, οι κυφωτοί ψευδόλιθοι, τα θωράκια, τα γείσα, οι γεισίποδες, τα μαρμάρινα φουρούσια, τα χυτοσιδηρά κιγκλιδώματα των εξωστών είναι στοιχεία που λίγο πολύ φέρουν όλα τα μεγαλοπρεπή κτίσματα της εποχής. Ο Κουρμουλής, ωστόσο θα οδηγήσει τη σύνθεση ένα βήμα παραπέρα, φέρνοντας στην αστική αρχιτεκτονική, τους παραδοσιακούς ξύλινους κλειστούς εξώστες με τις ποδιές και τα πλέγματα στα τζαμιλίκια.
Για τον ίδιο, η διαχείριση της όψης του κτηρίου είναι μια μεστή, συγχρονική και ταυτόχρονα διαχρονική θεώρηση, ένα μαγικό ταξίδι με άλλα λόγια, στην αρχιτεκτονική του ελληνισμού, από αυτήν του αρχαίου κόσμου, στον νεοκλασικισμό του Ziller, μέχρι το ιδιαίτερο λεξιλόγιο της Βόρειας Ελλάδας και των ελληνικών σπιτιών στον Πόντο, την Κωνσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Άλλωστε, ο εκλεκτικισμός ανατρέχει κάθε φορά στις grande περιόδους της αρχιτεκτονικής ιστορίας, από τις οποίες ξεπρόβαλλαν οι πιο καταπληκτικές εξελίξεις και πρωτοπορίες, προκειμένου να δημιουργήσει νέες συνθετικές αρχές. Και ο Κουρμουλής προσθέτει με ασύγκριτο τρόπο, ένα παραπάνω νόημα στην αντίληψη αυτή, καθώς χρησιμοποιεί στοιχεία και από την τότε σύγχρονη αρχιτεκτονική, και μάλιστα από αυτήν του ελληνισμού που είχε πρόσφατα προσαρτηθεί στο ελληνικό κράτος είτε βρισκόταν έξω από αυτό. Αυτή η χρονική συγκυρία, βέβαια, έχει τη δική της σημειολογία ή και ακόμα τη δική της συγκινησιακή φόρτιση. Βρισκόμαστε στα χρόνια που η Ελλάδα βιώνει τις μοιραίες, για τους ελληνικούς πληθυσμούς, συνέπειες της ρωσικής επανάστασης και της μικρασιατικής καταστροφής, και τότε ακριβώς επιλέγει ο αρχιτέκτονας αυτός να σχεδιάσει ένα κτήριο αστρολάβο της ιστορικής μας συνέχειας και αίγλης.
Παρ΄ όλα αυτά, το κτήριο θα περάσει στην ιστορία όχι τόσο λόγω των -ίσως και μοναδικών - συμβολισμών του, όσο γιατί το 1942 ο Κάρολος Κουν, που νοίκιαζε στην περίοδο της Κατοχής ένα από τα δωμάτια, έβαλε εκεί το θεμέλιο λίθο του Θεάτρου Τέχνης. Κι έτσι, μια μεγάλη ιδέα, μια καινοτόμος και ριζοσπαστική αντίληψη που θα άλλαζε το ελληνικό θέατρο, γεννήθηκε και ζυμώθηκε στους ταπεινούς χώρους του ισογείου του.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Δείτε ακόμη
Το κτήριο της Ζωοδόχου Πηγής 9 κατοικείται αδιάλλειπτα, χωρίς να αλλαχθεί τίποτα μέσα του, σχεδόν έναν αιώνα τώρα. Δυο μικρές μαρμάρινες πλάκες έχουν τοποθετηθεί στην όψη ως ενθύμια της ιστορίας του, αν και συνήθως το προσπερνάμε, σαν να μην υπήρξε παρελθόν, σαν να περιμένει «μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο...».
//Διαβάστε ακόμη: ΣΤΗΛΗ URBAN ARCH TALES
Βρείτε όλα τα αρχιτεκτονικά κτήρια & αφιερώματα, εδώ.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
//Διαβάστε ακόμη:
- Urban Arch Tales #4: Μέγαρο Prokesch στη Φειδίου
- Urban Arch Tales #5: Το κτίριο στην Ηπείρου και Μιχαήλ Βόδα
- Urban Arch Tales #6: Aφιέρωμα σε αθηναϊκό κτίριο του Βαλεντή
ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
κείμενο/έρευνα: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
*φωτογραφίες ελεύθερες για αναδημοσίευση, αν δεν αφορά εμπορική χρήση, με αναφορά της πηγής
