- Βήμα στον πολιτισμό. Μια σειρά δημοσιεύσεων-τοποθετήσεων. Η ιδέα προέκυψε θέλοντας να ανοίξουμε ένα διάλογο και να δώσουμε διαδικτυακό βήμα και χώρο να τοποθετηθούν οι άνθρωποι που ανήκουν στην ενεργή πολιτισμική παραγωγή της χώρας, σε όλο της το εύρος, σύμφωνα με τη δική τους δράση και βιώματα.
- Βιβλίο, μουσική, παραστατικές τέχνες, κινηματογράφος, εικαστικά σε αβεβαιότητα. Σε μία εποχή που η τρέχουσα κατάσταση και η διαχείρισή της αποτελούν πληγή και υπαρκτό ζήτημα όρων επιβίωσης για τους πολιτισμικά εργαζόμενους και τους δημιουργούς καλλιτεχνικού έργου, είναι επιτακτική ανάγκη να δούμε που βρισκόμαστε.
Σε κάθε δημοσίευση θα ανασκάβουμε μαζί με τους καλλιτέχνες και τους πολιτισμικά εργαζόμενους την στοίβα κάτω από το χαλί της τωρινής κατάστασης και θα αναζητούμε λύσεις και δράσεις.
Τοποθετήσεις
Μουσικός δρόμου: Σε μία εποχή χωρίς συναυλίες, μουσικές σκηνές, χωρίς djs και χωρίς περφορμερς, ο Βασίλης Ράλλης, τραγουδοποιός, συνθέτης και μουσικός δρόμου μας μιλάει για το δικό του βίωμα.
“Από τη πρώτη στιγμή της πανδημίας οι άνθρωποι του καλλιτεχνικού χώρου, του πολιτισμού αλλά και άλλων κλάδων που είχαν σημαντικό ρόλο, είτε πίσω είτε μπροστά από τα φώτα, βρέθηκαν χωρίς δουλειά. Πέρα από αυτό οι συνθήκες εργασίας πριν τον κορονοϊό, όπως τα μαύρα χρήματα, και το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν ασφαλίζονταν, στο οποίο παίζουν ρόλο οι κυβερνήσεις εδώ και πολλά χρόνια που έχουν τις τέχνες στην άκρη, άφησε πολλούς ανθρώπους ξεκρέμαστους και χωρίς να δικαιούνται κάποιο επίδομα. Η απαγόρευση επίσης της μικροφωνικής και του ήχου, μερικούς μήνες πριν, είναι ένα ακόμη μέτρο της κυβέρνησης χωρίς καμία ουσία την ίδια ώρα που τα ΜΜΜ είναι γεμάτα χωρίς περισσότερα δρομολόγια. Όπως, αντί να δοθούν χρήματα σε κλινικές, ΜΕΘ και σε γιατρούς δίνονται σε μεγάλους περιπάτους, σε τρομοκρατικές προπαγάνδες από τα Μ.Μ.Ε και σε ενίσχυση της αστυνομίας, Μ.Α.Τ κ.α. Θεωρώ ότι όλοι οι καλλιτέχνες πρέπει να κινητοποιηθούν πράγμα το οποίο έχει αρχίσει ήδη να συμβαίνει και να διεκδικήσουν τα αυτονόητα. Επίσης, η παραγωγή μουσικής σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς θεωρώ ότι είναι μεγάλο μέσο τροφής για σκέψη, ελπίδας, δύναμης και να μη σταματήσουμε να ονειρευόμαστε. Να αντισταθούμε στη τρομοκρατία και στο φόβο με το ένα και μοναδικό όπλο μας που είναι η μουσική όπως και οι αγώνες στο δρόμο. Η αλληλεγγύη είναι το όπλο μας, και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε, όπως και η σωστή ενημέρωση για όποια κινητοποίηση συμβαίνει. Είμαστε καλλιτέχνες και έχουμε φωνή, και όσο δεν μας παίρνουν στα σοβαρά θα διεκδικούμε, θα δημιουργούμε και θα αγωνιζόμαστε περισσότερο…”
Βασίλης Ράλλης για το inExarchiagr
"Είμαστε καλλιτέχνες και έχουμε φωνή, και όσο δεν μας παίρνουν στα σοβαρά θα διεκδικούμε, θα δημιουργούμε και θα αγωνιζόμαστε περισσότερο"
Τα φεστιβάλ στις οθόνες μας: Η Ραφαέλα Καραγιάννη είναι freelancer σε διαφορετικούς τομείς του πολιτισμού, συνεργάζεται μεταξύ άλλων με τα Syros International Film Festival, Φεστιβάλ Κινηματογράφου & Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
"Όταν πρωτοξεκίνησε όλο αυτό, πίστευα ότι δε θα γίνει ποτέ ξανά κανένα φεστιβάλ κινηματογράφου. Η φαντασία μου περιοριζόταν και δε μπορούσα να διανοηθώ τι μορφή θα είχε πλέον ένα event που απαιτεί την προσέλευση τόσου κόσμου σε μια κλειστή κυρίως αίθουσα. Καθώς ο καιρός της πανδημίας προχωρούσε είδαμε πολλές ευρηματικές ιδέες και προσπάθειες από φεστιβάλ κινηματογράφου ανά τον κόσμο με σκοπό να υποστηρίξουν το σινεμά αλλά και όσους/όσες εργάζονται γι’ αυτό. Σίγουρα, η εμπειρία δεν είναι η ίδια απ’ όποια θέση κι αν βιώνεται, είτε του κοινού είτε όποιου/όποιας εργάζεται, και πέρα από τις πρακτικές απώλειες, η ψυχολογική κούραση είναι αδιαμφισβήτητη. Θέλω, όμως, να πιστεύω πως ανάμεσα στα κίνητρα που έχει κάθε εργαζόμενος και εργαζόμενη στον πολιτισμο είναι η ανάγκη του/της για δημιουργία, ανεξάρτητα από το ρόλο και τη θέση που κατέχει στην εκάστοτε φάση. Ίσως το σημαντικότερο, λοιπόν, αυτή τη στιγμή είναι να μη σταματήσουμε να δημιουργούμε με τη φαντασία μας. Σίγουρα οι συνθήκες είναι διαφορετικές και έχουμε επωμιστεί ευθύνες που δε μας αναλογούν, αλλά προσωπικά όταν σκέφτομαι πιο αισιόδοξα, βρίσκω μια ενέργεια για να συνεχίσω και να δημιουργώ με την ελπίδα ότι όλες οι δράσεις που προετοιμάζω θα πραγματοποιηθούν. Ίσως όχι ακριβώς όπως τις φαντάζομαι, αλλά με κάποιον τρόπο, πιο ευέλικτο. Όσο μπορούμε να είμαστε σε “κίνηση”, τόσο πιο πιθανό να δημιουργήσουμε νέες συνέργειες στο μέλλον. Τα πολιτιστικά αγαθά, οι ταινίες, η μουσική, το θέατρο, τα βιβλία, οι εκπαιδευτικές δράσεις, τα μουσεία δεν είναι εδώ μόνο για να μας κάνουν να ξεχνιόμαστε, αλλά για να μας δίνουν και μια διαφορετική οπτική στην πραγματικότητα, μια νέα ανάσα. Εμείς το γνωρίζουμε αυτό, οπότε εμείς θα πρέπει και να συνεχίσουμε να το πράττουμε με όσα μέσα μπορούμε να διεκδικούμε κάθε φορά. Ας μην αφήσουμε τίποτα να περιορίσει τη φαντασία μας και ας επιτρέψουμε στον εαυτό και την εαυτή μας να πάρει μια ανάσα, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει με νέο αέρα."
Ραφαέλα Καραγιάννη για το inExarchiagr
"Ας μην αφήσουμε τίποτα να περιορίσει τη φαντασία μας και ας επιτρέψουμε στον εαυτό και την εαυτή μας να πάρει μια ανάσα, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει με νέο αέρα"
Χορός και performance: O Άγγελος Παπαδόπουλος είναι χορευτής ή αλλιώς τεχνίτης της κίνησης και σκηνοθέτης. Είναι απόφοιτος της Κρατικής Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (Χορού) και της ΑΣΣΟΕ, εργάζεται και δημιουργεί στην Αθήνα.
"Όροι αγοράς στον πολιτισμό; Προσφορά και ζήτηση καλλιτεχνικού έργου; Τεχνική εργασία και έντεχνη παραγωγή; Εφόσον ζούμε σε περιβάλλον ύστερου καπιταλισμού δε μπορούμε να δούμε την Τέχνη ως μία έκφραση της κοινωνίας έξω από το οικονομικό σύστημα, γιατί αυτό θα οδηγήσει κάποιους ηλίθιους σε προσδιορισμό της ως προσωπική καύλα ή χόμπι (πάρεργο στα ελληνικά). Οπότε ναι, αν και η πλειοψηφία (εύχομαι) των επαγγελματιών της Τέχνης ξεκινά με όνειρα ανεξάρτητα του μισθού, το να επιβιώνει -πόσο μάλλον να ζει- μέσω της καλλιτεχνικής εργασίας είναι κάπως δεδομένο. Εργάζομαι άρα πληρώνομαι, έστω και αν απολαμβάνω αυτό που κάνω! Πόσο παράλογο μοιάζει για το Κεφάλαιο σήμερα ένας άνθρωπος που αμοίβεται να χαίρεται την εργασία του! Αυτά ως απαραίτητος πρόλογος σε σχέση με τη χρόνια εξαιρετική κατάσταση που βρίσκεται ο κλάδος της ελλαδικής Τέχνης με πολλούς ανθρώπους της να παρέχουν υπηρεσίες αμισθί.
Κορόνα! Ήρθε για να καθορίσει τις σχέσεις μας με τον πλανήτη που τόσο πολύ αγνοούμε ως πολιτισμός. Παράλληλα, δίνει και άλλες αφορμές για να καταλύσει τις εργασιακές σχέσεις και φυσικά να κάνει τα σώματα που επιθυμούν φυσική επαφή να ουρλιάζουν ‘Παραλύω’... Εμένα με βρήκε σε μια περίοδο που ήμουν έτοιμος για διεθνή καριέρα (ετοιμαζόμουν να συμμετέχω σε δύο ευρωπαϊκά φεστιβάλ ως σκηνοθέτης και χορευτής/χορογράφος) και εγχώρια, με τρία πρότζεκτ να ακυρώνονται ή να αναβάλλονται αόριστα. Ας μην το κάνουμε όμως προσωπικό, όλοι έχουμε πληγεί.
Πώς πρέπει να κινηθούμε; Η αστική φιλοφασιστική ακροδεξιά κυβέρνηση (της οποίας εκλιπαρώ τους εκπροσώπους της βλ. ακρωνύμια όπως Μ.Α.Τ., Δ.ΙΑ.Σ. κλπ. να αγνοεί τη φυσική μου παρουσία στους δρόμους των Εξαρχείων) οφείλει να προσλάβει ιατρικό προσωπικό και καλλιτέχνες ή τη μητέρα μου ως σύμβουλο οικονομικών (τρομερή προϋπηρεσία: πώς δημιουργείς παράσταση ή τραπέζι για το σόι με οριακά μηδενικό προϋπολογισμό).
Σε μια γωνιά του πλανήτη που οι άνθρωποι μιλούν ελληνικά τόσο βαθιά, ώστε η άμυνά τους κατά μιας πανδημίας είναι η πρόσληψη περισσότερων σωμάτων ασφαλείας ΕΛ.ΑΣ., είναι σημαντικό να σώσουμε τους εργαζομένους γιατί χωρίς αυτούς δεν υπάρχει Ιστορία. Πόσο μάλλον να υποστηρίξουμε τους καλλιτέχνες προκειμένου να έχουμε Ιστορία της Τέχνης. Όλη η ανθρώπινη επικοινωνία (άρα και η Τέχνη) ξεκινά από τη βασική ανάγκη του ανθρώπου να πει μια ιστορία. Οπότε για να μας σώσει η Ιστορία πρέπει να παράξουμε πολλές ιστορίες, μικρές ή μεγάλες, καλαίσθητες ή μη, μουσικές, θεατρικές, κινηματογραφικές κ.ά.
Πού πάμε; Τα έχουν πει πριν από εμάς: Πάμε στο όνειρο με βάρκα την ελπίδα. Βέβαια, αν δεν ελπίζαμε τίποτα δε θα μας κυριαρχούσε ο φόβος ακόμη και αν δεν ήμαστε ελεύθεροι... Ας δημιουργήσουμε συλλογικότητες και μικροκοινωνίες. Μέσα από την καθημερινότητα έρχεται η λύτρωση. Ακόμη, το χιούμορ (στα ισπανικά σημαίνει ψυχή) είναι απαραίτητο για την πορεία του έλληνα στο παράλογο και ερωτικό περιβάλλον που γαλουχείται όλα τα χρόνια της ύπαρξής του. Εφόσον αντιμετωπίζεται ως αιώνιος έφηβος θα αντιμετωπίσει την πανδημία και τα δεινά της στον πολιτισμό του αντίστοιχα! Με μια τρομερή παιδικότητα."
Άγγελος Παπαδόπουλος για το inExarchiagr
"Ας δημιουργήσουμε συλλογικότητες και μικροκοινωνίες. Μέσα από την καθημερινότητα έρχεται η λύτρωση."
//Διαβάστε ακόμη:
- Βήμα στον πολιτισμό #1 / Μας μιλά η Αννίτα Δεκαβάλλα, υπεύθυνη του Θεάτρου Εξαρχείων
- Βήμα στον πολιτισμό #2 / Η ανεξάρτητη μπάντα SOCIAL WASTE
- Βήμα στον πολιτισμό #3 / Τοποθετείται ο σκιτσογράφος "The Rabbit Knows"
- Βήμα στον πολιτισμό #4 / Μας μιλά ο συγγραφέας & ραδιοφωνικός παραγωγός Χάρης Συμβουλίδης
- Βήμα στον πολιτισμό #5 / Μας μιλά η πρωτοβουλία μουσικών-συλλογικότητα ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ
- Βήμα στον πολιτισμό #6 / Η Δέσποινα Παπαδοπούλου από το βιβλιοπωλείο Solaris
- Βήμα στον πολιτισμό #7 / Μας μιλά η ανεξάρτητη εταιρεία διανομής κινηματογραφικών ταινιών One From The Heart
Επιμέλεια Εκθέσεων - Εικαστικά: Η Οντέτ Κουζού (Odette Kou) ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως επιμελήτρια εκθέσεων. Είναι ιστορικός τέχνης και Performance Researcher στο Tisch School of the Arts New York University. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα σε συνεργασία με διάφορους πολιτιστικούς φορείς όπως Snehta Residency ,η Ύλη[matter}HYLE, το Velvet Room, Art Athina 2019 και documenta 14.
"Καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, ο τομέας της τέχνης κινείται μεταξύ διαδικτυακών εκθέσεων, συζητήσεων και άλλων virtual events, με μικρά διαλείμματα ανοίγματος του πολιτισμού, τα οποία έκαναν φανερή την ανάγκη του κόσμου γι αυτού του είδους την επαφή με πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, μουσεία, θέατρα και συναυλίες. Για μένα ο καταιγισμός από online πληροφορίες στον τομέα της τέχνης έχει πολύ μεγάλη σημασία για την έρευνα πάνω σε νέους τρόπους παρουσίασης και επιμέλειας εκθέσεων και άλλων εκδηλώσεων, αλλά ταυτόχρονα απαιτεί κριτική αντιμετώπιση για το πώς αυτή η διαδικτυακή παρουσία δεν αποτελεί αντικατάσταση της φυσικής παρουσίας και εμπειρία ενός πολιτιστικού δρώμενου. Επομένως τίθενται ερωτήματα για το πώς μπορούμε να σκεφτούμε πάνω στο κομμάτι του virtual με διαφορετικούς όρους και πώς αντιλαμβανόμαστε έννοιες όπως η ενσώματη εμπειρία και η αλληλεπίδραση του ενεργού θεατή με το έργο.
Είναι επίσης πολύ σημαντικό το γεγονός ότι έγινε αντιληπτό από τα μουσεία, ιδρύματα, θέατρα, γκαλερί όλου του κόσμου, ο κοινωνικός ρόλος τον οποίο υποχρεώθηκαν να υιοθετήσουν κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Με την αναγκαιότητα που προέκυψε λόγω της απουσίας φυσικής παρουσίας για virtual παρουσιάσεις εκθέσεων, συλλογών, θεατρικών παραστάσεων και ταινιών, κατέστη δυνατή η πρόσβαση όλου αυτού του εξειδικευμένου εν μέρει υλικού σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αλλα και σε περισσότερες κοινωνικές ομάδες. Έτσι θεωρώ ότι συμβαίνει μια κομβική αλλαγή στον τρόπο που λειτουργούν αυτά τα ιδρύματα, αντιμετωπίζοντας την κρισιμότητα διεύρυνσης τόσο των τρόπων έκθεσης και ψηφιοποίησης του υλικού τους, όσο και της πρόσβασης ενός ευρύτερου κοινού σε αυτά.
Εν μέσω καραντίνας έγινε ακόμα πιο φανερή η αβέβαιη και επισφαλής κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι εργασιακές συνθήκες στον τομέα του πολιτισμού στην Ελλάδα.
Ξεκινώντας από την απαξίωση και μη κατανόηση της εργασίας στην τέχνη και κατ’ επέκταση την μη αναγνώριση αυτών των επαγγελμάτων ως μισθωτή εργασία, την παντελή έλλειψη εργασιακών δικαιωμάτων, καθώς και την πρόχειρη αντιμετώπιση αυτών από την απαρχαιωμένη κρατική πολιτική χωρίς ουσιαστική λύση ή ακόμα και προοπτική αυτής. Αυτό βέβαια το φαινόμενο της απαξίωσης των εργαζομένων και των δικαιωμάτων τους είναι κάτι που βλέπουμε στην Ελλάδα σε όλους τους εργασιακούς κλάδους, είτε αναφερόμαστε στη μαύρη εργασία είτε στα εφήμερα επιδόματα είτε στην κατ΄οίκον εργασία. Χωρίς τις απαραίτητες παραμέτρους οδηγεί σε μια κατάσταση μόνιμης εργασίας και απαίτησης συνεχούς παραγωγικότητας, πλήττοντας την ιδιωτικότητα και τον προσωπικό χρόνο των εργαζομένων.
Είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξει συλλογική δράση μεταξύ των εργαζομένων στον τομέα της τέχνης με σκοπό τη διεκδίκηση της κρατικής μέριμνας, καθώς δεν είναι βιώσιμο να εξαρτώνται αποκλειστικά από την ελεύθερη αγορά της τέχνης. Μέσω της συλλογικοποίησης μπορούν να οργανωθούν πολιτικές δράσεις διεκδικώντας κοινωνικό-πολιτικό και εργασιακό μετασχηματισμό. Κάτι τέτοιο ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας με το κίνημα Support Art Workers - Πρωτοβουλία Εργαζομένων στις Τέχνες, κάτι που θεωρώ αναγκαίο να εδραιωθεί και σε ένα μόνιμο πλαίσιο, όχι μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Είναι απαραίτητο να συγκροτηθούν κυψέλες μεταξύ καλλιτεχνών και εργαζομένων ούτως ώστε να υπάρξει επικοινωνία τόσο για τα εργασιακά τους δικαιώματα, όσο και για την εξέλιξη των πρακτικών δημιουργίας και καλλιτεχνικής παραγωγής."
Οντέτ Κουζού για το inExarchiagr
"Είναι απαραίτητο να συγκροτηθούν κυψέλες μεταξύ καλλιτεχνών και εργαζομένων ούτως ώστε να υπάρξει επικοινωνία τόσο για τα εργασιακά τους δικαιώματα, όσο και για την εξέλιξη των πρακτικών δημιουργίας και καλλιτεχνικής παραγωγής."
Κινηματογράφος: Ο Στρατής Χατζηελενούδας είναι σκηνοθέτης και σεναριογράφος, ζει και εργάζεται στην Αθήνα, απόφοιτος των προγραμμάτων στήριξης νέων σκηνοθετών Sarajevo Talents και IDFA cademy. Η δουλειά του έγινε γνωστή μέσα από το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους του «Επιστροφή στην κορυφή» (το οποίο απέσπασε βραβείο κοινού & βραβείο ΕΡΤ στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, και ακολούθησε μία αξιοσημείωτη πορεία σε άλλα διεθνή φεστιβάλ).
Δείτε ακόμη
“Όπως όλοι οι εργασιακοί χώροι, έτσι και ο χώρος του κινηματογράφου δέχθηκε ένα ισχυρό σοκ λόγω της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων. Ταινίες που ήταν έτοιμες να ξεκινήσουν γυρίσματα, ταινίες ήταν ήδη σε παραγωγή και ταινίες που ήταν έτοιμες για να αναζητήσουν το κοινό τους ακυρώθηκαν.
Κάποιες χώρες εκδόσαν, από τις πρώτες εβδομάδες του lock-dow,n οδηγούς για την ασφαλή διεξαγωγή των γυρισμάτων ώστε να μην σταματήσει η παραγωγή. Επίσης, δόθηκαν επιδόματα από την πρώτη στιγμή, όπως έγινε και στον ευρύτερο εργασιακό χώρο. Ακριβώς το αντίθετο απ ότι έγινε στην Ελλάδα.
Στην Ελλάδα ποτέ δεν πήρε κανείς το κινηματογράφο (και τον πολιτισμό γενικότερα) στα σοβαρά, οπότε γιατί να γίνει τώρα;
Εν μέσω-πια- δεύτερου lock-down η παραγωγή ταινιών συνεχίζεται με αργούς ρυθμούς και προσαρμοζόμενη στις νέες συνθήκες χωρίς κανένας να ξέρει πότε και πού θα προβληθεί η ταινία καθότι τα σινεμά παραμένουν κλειστά και τα φεστιβάλ γίνονται on-line αφήνοντας το κομμάτι της διανομής ακόμα εκτεθειμένο.
Φόβος, αγωνία για το μέλλον και άγχος για το παρόν είναι τα κύρια συναισθήματα που βιώνουν οι εργαζόμενοι του πολιτισμού (αλλά και κάθε κλάδου). Κλεισμένοι στα σπίτια μας καλούμαστε να επιβιώσουμε ψυχολογικά κρατώντας αρτιμελή την ύπαρξη μας, δουλεύοντας ή όχι, παίρνοντας επιδόματα ή όχι, ως θεατές του πιο ευφάνταστης ταινίας επιστημονικής φαντασίας δίχως να γνωρίζουμε το τέλος.
"Πώς να γράψεις όταν η φαντασία σου αρχίζει και τελειώνει, από τον ξύπνιο σου μέχρι και τα όνειρα σου, με εικόνες, σκέψεις και αξίες που δεν είναι δικές σου; Πώς να γράψεις όταν φυτοζωεί έξω από τις κινητήριες ορμές που καθορίζουν τη ζωή σου;" Γράφει ο Patrick Chamoiseau στο “Συγγράφοντας σε μια υπόδουλη χώρα”.
Για να συνεχίσουμε να “γράφουμε” ώς εργάτες του πολιτισμού όσο και αν το social distancing έχει μπει εμπόδιο, θα πρέπει να κρατήσουμε την συνοχή μας και να δημιουργηθούν δίκτυα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας πρακτικής και κυρίως ψυχολογικής υποστήριξης και συντροφικότητας σε όποιον/α έχει ανάγκη.”
Στρατής Χατζηελενούδας για το inExarchiagr
"Κλεισμένοι στα σπίτια μας καλούμαστε να επιβιώσουμε ψυχολογικά κρατώντας αρτιμελή την ύπαρξη μας, δουλεύοντας ή όχι, παίρνοντας επιδόματα ή όχι, ως θεατές του πιο ευφάνταστης ταινίας επιστημονικής φαντασίας δίχως να γνωρίζουμε το τέλος. [...} Θα πρέπει να κρατήσουμε την συνοχή μας και να δημιουργηθούν δίκτυα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας πρακτικής και κυρίως ψυχολογικής υποστήριξης και συντροφικότητας σε όποιον/α έχει ανάγκη."
Βήμα στον Πολιτισμό. inExarchiagr, Δεκέμβριος 2020.
