Εικόνα
έρευνα/κείμενο: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
H δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα είναι μια κομβική εποχή για τους αρτοποιούς. Από τη μια το γεγονός ότι όλο και λιγότερα σπίτια έχουν πια αυλές για τους παραδοσιακούς ξυλόφουρνους, από την άλλη οι νέες τεχνικές και τα νέα μηχανήματα που εκσυγχρονίζουν και επιταχύνουν την παρασκευή ψωμιού, δίνουν στον κλάδο τους νέα ώθηση. Οι γειτονιές της Αθήνας γεμίζουν συνεχώς με τόσα πολλά αρτοποιεία, ώστε στα χρόνια που ακολούθησαν, το επάγγελμα του φούρναρη να περάσει στις επίσημες καλένδες ως “κορεσμένο”.
Αυτή λοιπόν η νέα δυναμική του κλάδου των αρτοποιών θα αντικατοπτριστεί στην ανέγερση ενός επιβλητικού κτηρίου στην οδό Κουμουνδούρου 4, το οποίο θα στεγάσει τη “Συντεχνία των Αρτοποιών Αθηνών”, όπως είχε τότε μετονομαστεί το πρώτο σωματείο που ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1889 με την επωνυμία “Εταιρία του λαού – ο αρτοποιός”.
Το 1929 λοιπόν, η Συντεχνία στρέφεται στον σπουδαγμένο στις Βρυξέλες αρχιτέκτονα Ιωάννη Αξελό, που μόλις τότε ολοκλήρωνε τον εμβληματικό σταθμό του ΗΣΑΠ στον Πειραιά και είχε ήδη διαγράψει μια εντυπωσιακή επαγγελματική πορεία, σχεδιάζοντας δημόσια και ιδιωτικά κτήρια μεγάλης κλίμακας στην Αθήνα, στην Αλεξάνδρεια και αλλού.
Εικόνα
Εικόνα
Τη χρονική αυτή στιγμή και με την έκδοση του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού, ο Αξελός μελετά και κατασκευάζει για τη στέγη της Συντεχνίας, σύμφωνα πια με νέους κανόνες, ένα μεγάλο πενταώροφο, εκλεκτικιστικό κτήριο, που εκμεταλλεύεται με πρωτότυπο, για τα δεδομένα της εποχής, τρόπο ολόκληρη σχεδόν την οικοδομήσιμη επιφάνεια του οικοπέδου. Αποφεύγοντας να σχεδιάσει ένα επίμηκες, χαοτικό ως προς τις διαστάσεις του και δύσχρηστο οικοδόμημα, επιλέγει, αξιοποιώντας δειλά δειλά και τις δυνατότητες του οπλισμένου σκυροδέματος, να σπάσει τον μεγάλο όγκο και να δημιουργήσει δύο τμήματα που ενώνονται εσωτερικά στη μια πλευρά με διάδρομο και να ανοίξει, στις εσωτερικές προς το φωταγωγό όψεις ,συμμετρικά παράθυρα για τον αερισμό των χώρων.
Εικόνα
//Διαβάστε ακόμη: ΣΤΗΛΗ URBAN ARCH TALES
Βρείτε όλα τα αρχιτεκτονικά κτήρια & αφιερώματα, εδώ.
Βρισκόμαστε ωστόσο, στο λυκόφως μιας ολόκληρης εποχής και ο Αξελός αναπλάθει για μια ίσως τελευταία φορά, τα βασικά χαρακτηριστικά του νεοκλασικισμού στην όψη του κτηρίου: πεσσοί, επίκρανα, τρίγλυφα και γείσα εναλλάσσονται με τα μεγάλα ανοίγματα, ενώ το τραβηχτό κονίαμα στις δύο πρώτες στάθμες μιμείται το ισόδομο σύστημα δόμησης, προσδίδοντας έναν ευρωπαϊκό αέρα στη σύνθεση. Εντυπωσιακή είναι επίσης και η μεγάλη art deco θύρα εισόδου, της οποίας το γεωμετρικό σχέδιο επαναλαμβάνεται στα κιγκλιδώματα όχι μόνο του ενιαίου κεντρικού εξώστη, αλλά και των στηθαίων στην κεντρική και στην πλάγια όψη.
Το κτήριο της Κουμουνδούρου 4 πρόλαβε να στεγάσει τον κόσμο των αρτοποιών για λίγο περισσότερο από μια δεκαετία. Μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το μεγάλο κτήριο επιτάσσεται από τους Γερμανούς, για να εξυπηρετήσει κατοχικές υπηρεσίες. Μόνο που η παρουσία τους δεν υπήρξε ικανή να κάμψει το αντιστασιακό σθένος των κατοίκων, όπως και την αδιάλειπτη προσφορά του Ερυθρού Σταυρού από το παρακείμενο νεοκλασικό κτήριο στον αριθμό 8, το οποίο βέβαια οι Γερμανοί δεν δίστασαν να κάψουν μόλις αντιλήφθηκαν ότι εκεί έβρισκαν καταφύγιο αντιστασιακοί.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Μετά την απελευθέρωση, η χρήση του κτηρίου θα ακολουθήσει σταδιακά τον οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της περιοχής γύρω από τις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου και Μενάνδρου. Έτσι, η Συντεχνία επιστρέφει για λίγα χρόνια στη βάση της, ώσπου το 1957 το κτήριο παραχωρείται στο ΙΚΑ για να χρησιμοποιηθεί ως κλινική μέχρι περίπου τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τότε εγκαταλείπεται, ενώ μια τελευταία αναλαμπή ζωής θα του δώσει το εμπόριο γουναρικών στις αρχές της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, που λειτουργούσε στο ισόγειο.
Από εκεί και μετά ακολουθεί σιωπή. Η περιοχή αλλάζει ριζικά, συγκεντρώνει τοξικοεξαρτημένους ανθρώπους και μετατρέπεται σε πόλο συστηματικής και ανεμπόδιστης διακίνησης και εμπορίας ναρκωτικών και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων, σβήνοντας με κάθε τρόπο τα ίχνη της αστικής μνήμης της.
Σήμερα ο δρόμος δύσκολα οδηγεί στην οδό Κουμουνδούρου. Κι όμως το κτήριο αυτό, που χωρίς αμφιβολία νοηματοδότησε με πολλούς τρόπους, την περιοχή αυτή του κέντρου, στέκεται σαν ένα φθαρμένο “post it” πάνω στη νεότερη ιστορίας της πόλης, όχι μόνο ως συνώνυμο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης περιόδου, αλλά και ως ένα σημείο αναφοράς του κατοχικού παρελθόντος της Αθήνας, ενός παρελθόντος που αποσιωπάται συστηματικά μέσα στη σύγχρονη ζωή μας.
Δείτε ακόμη
Παρόλο λοιπόν που ο δρόμος δύσκολα οδηγεί στην οδό Κουμουνδούρου, η γοητεία της πόλης μας κρύβεται κυρίως στα δύσκολα σημεία της. Εκεί που ένα ξεχασμένο παρελθόν συμβιώνει με ένα διαφορετικό παρόν και σχεδόν ικετεύει την προσοχή μας.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
κείμενο/έρευνα: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
*φωτογραφίες ελεύθερες για αναδημοσίευση, αν δεν αφορά εμπορική χρήση, πάντα με αναφορά της πηγής
