Εικόνα
Συντάκτης: Κλέλια Α. / επιμέλεια: George Fiorakis
Σάββατο πρωί, στο ψηλοτάβανο φουαγιέ δεσπόζει ένας βιεννέζικος πίνακας του 18ου αιώνα που η γιαγιά της οικογενείας έφερε από το γαμήλιο ταξίδι της από έναν πύργο που έκλεινε, οι νερατζιές είναι φορτωμένες με νεράντζια και το πρωινό φώς μας ζεσταίνει πίσω από τα ξύλινα παράθυρα καθώς ο ήχος από τα καροτσάκια της λαϊκής αγοράς της Καλλιδρομίου στον πεζόδρομο ντύνει ακουστικά την συζήτηση μας. Οι αισθητικοί μας κάλυκες έχουν ενεργοποιήθει από το όμορφο περιβάλλον και η διηγηματική μας συζήτηση ξεκινάει για να περιγράψει τη ζωή ενός κτιρίου και ενός θεάτρου που αποτελεί ένα από τα ζωτικά όργανα του σώματος των Εξαρχείων.
Η ιστορία του διατηρητέου κτιρίου αρχίζει να ξετυλίγεται το 1880-1890, όταν και χτίστηκε από την οικογένεια Γενναδίου. 140 χρόνια ιστορίας κουβαλάει αυτό το κομμάτι γης των Εξαρχείων: την πιο σύγχρονη από τις αφηγήσεις του την έφτιαξαν με αγάπη η οικογένεια Δεκαβάλλα - Βουτέρη. Τα “διατηρητέα κουβαλάνε την ενέργεια των κατοίκων τους, τις ιστορίες και τις αφηγήσεις τους κάτω από τα ψηλά ταβάνια και τα φωτεινά παράθυρα”, μας λέει η Αννίτα Δεκαβάλλα. Σε μια εποχή που ο πεζόδρομοι των Εξαρχείων σκοτεινιάζουν από σύννεφα ανασφάλειας και αντικοινωνικές συμπεριφορές, είναι παραπάνω από απαραίτητο να ανοίγουν οι πόρτες των πολιτισμικών θεσμών της περιοχής, ρίχνοντας φώς στην πραγματική ομορφιά και την θετικότητα των κατοίκων και των ανθρώπων τους.
Εικόνα
Η Αννίτα Δεκαβάλλα μας υποδέχεται στο Θέατρο Εξαρχείων
Εικόνα
Στην είσοδο του νεοκλασικού-θεάτρου
Πάμε πίσω στον χρόνο στην απαρχή της μεταπολίτευσης όταν το Θέατρο Πειραιά και γύρω Νήσων γυρνάει τον Αργοσαρωνικό και τα ελληνικά νησιά με λατινοαμερικάνικο και αντιπολεμικό ρεπερτόριο, πραγματοποιώντας μάλιστα την πρώτη θεατρική παράσταση που δόθηκε τότε στην Ικαρία. Από το 1981 και μέχρι το 1989 η Αννίτα Δεκαβάλλα και ο Τάκης Βουτέρης δουλεύουν στον Πειραιά, μέχρι που συνειδητοποιούν ότι το κέντρο της Αθήνας είναι ο τόπος που θα έπρεπε να στεγαστεί το θέατρο τους. Τα Εξάρχεια είναι η πρώτη και μοναδική επιλογή τους, “ήταν μια γειτονιά που μας άρεσε για αυτό που είναι: επαναστατική, της αμφισβήτησης με φοιτητες, καλλιτέχνες ..είπαμε εκεί θέλουμε να είμαστε”.
Στις αρχές της δεκαετίας το κύμα καταλήψεων, το interail και το magic bus, η πρώτη κατάληψη στη Βαλτετσιου δίνουν μια διαφορετική έννοια στην χρήση των εγκαταλελειμμενων τότε κτιρίων. Λίγα χρόνια μετά η Θεμιστοκλέους πεζοδρομείται και πολλά κτίρια χαρακτηρίζονται στην περιοχή διατηρητέα ως αποτέλεσμα της δουλειάς κάποιων αρχιτεκτόνων της εποχής που δρέπουν την ευκαιρία να τα σώσουν με το τότε ρυθμιστικό Αθήνας. Λόγω της -φρέσκιας τότε- πεζοδρόμησης ψηφιακά τηλεφωνα, αέριο και λοιπές υποδομές ενισχύουν την χρηστικότητα των κτιρίων της περιοχης.
Εικόνα
Σκίτσο από τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα και η αίθουσα μετά την κατασκευή
Εικόνα
Το Θέατρο των Εξαρχείων
Εικόνα
Το κτίριο στο νούμερο 69 ξεκινάει να επαναφτιάχνεται το 1988 και η ιδέα της επανάχρησης, που τότε δεν ήταν διαδεδομένη, βρίσκει εδώ πρόσφορο έδαφος στα χέρια του πατέρα της Αννίτας Δεκαβάλλα αρχιτέκτονα και ομότιμο καθηγητή του ΕΜΠ Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα. “Η επανάχρηση έχει πολλές όψεις, ηθικά για την ενέργεια των ανθρώπων και τον ανθρώπινο μόχθο που μπορεί κανείς να διακρίνει στις λεπτομέρειες των χειροποίητων υλικών αυτών των κτιρίων και οικολογικά μιας και τίποτα σχεδόν δεν χάνεται” μας μιλάει για την ποιότητα των υλικών εξηγώντας μας ότι τα ξύλινα κουφώματα του κτιρίου διατηρούνται απλά με μία συντήρηση όλα αυτά χρόνια (!). Τα χρώματα μαθαινουμε του κτιρίου επιλέχθηκαν με την συμβουλή του ζωγράφου Πάρη Πρέκα* χρώματα φυσικά η ζαφορά, το μπλε, το χονδροκόκκινο και η ώχρα μοιάζουν με αναφορά σε τοιχογραφίες αρχαίων πολιτισμών.
Είναι πολλά τα κτίρια, μας λέει, που αγαπάει στην γειτονιά: το κτίριο του Νοσότρος που του έχει ιδιαίτερη αδυναμία, τα μεσοπολεμικά, των αιγυπτιωτών, το σπίτι του Κάρολου Κούν στην Σόλωνος, το κτίριο του Ξαρχάκου στην Καλλιδρομίου, η ταρατσούλα της Ίντριγκας...“Η Θεμιστοκλέους αν την ανεβείς είναι η ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής”.
Μας εξιστορεί τον αγώνα που έγινε για να σωθεί στην Θεμιστοκλέους και Τζαβέλλα ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα λαϊκά αθηναϊκά σπίτια το 2012, όταν κάτοικοι της περιοχής αρχιτέκτονες και ακαδημαϊκοί, συντέλεσαν για να το γλιτώσουν από τις μπουλντόζες.
Εικόνα
Η Αννίτα Δεκαβάλλα με τον Τάκη Βουτέρη, παρέα με τον Άρθουρ Μίλλερ στο κτήμα του και φωτογραφίες από το αρχείο του Θεάτρου των Εξαρχείων
Εικόνα
Χατζηαργύρη , Αλεξανιάν , Δεκαβάλλα / Παράσταση: ΚΥΡΙΑ ΚΛΑΪΝ
Εικόνα
Θέατρο Εξαρχείων 1992 / Στο θεατρικό έργο του Άρθουρ Μίλλερ
Το Θέατρο Εξαρχείων εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 1990 και δούλεψε ασταμάτητα εως 2010, ένα θέατρο καλλιτεχνικό, μ’ ένα ρεπερτόριο επιμελημένο και επιλεκτικό. Για την λειτουργία του τότε επιχορηγούταν κρατικά, στα χρόνια της κρίσης όμως οι πολιτικές επιχορηγήσεων σταμάτησαν και η θεατρική παραγωγή της χώρας πλήγηκε σημαντικά. Οι παραστάσεις από το 2010 και μετά αραίωσαν αλλά το θέατρο της οδού Θεμιστοκλέους δεν σταμάτησε να παίζει σημαντικό ρόλο στα δρώμενα της γειτονιάς. Πάντα ενεργό στις κινητοποιήσεις που αφορούν την βελτίωση της καθημερινότητας δίνει χώρο για συναντήσεις όπως αυτές για το Πάρκο Ναυαρίνου πρίν δύο χρόνια. Συγχρόνως φιλοξενεί την χορωδία Εξαρχείων, συνελεύσεις και συλλογικότητες, προβολές, βραδιές λογοτεχνίας και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια πολιτισμού απόλυτα εναρμονισμένο με τα ζητούμενα της περιοχής. “Οι δράσεις της γειτονιάς είναι πολιτισμός, ζωτικό κομμάτι του που δεν ξεχωρίζει”. Συζητάμε για την ζεστή αίσθηση στη γειτονιά που δημιουργείται με τις κοινές δράσεις, την αίσθηση ασφάλειας και τους “οικογενειακούς” δεσμούς που χτίζονται μεταξύ της κοινότητας. Ο κόσμος που φεύγει συμφωνούμε, φεύγει υπό την πίεση των σύγχρονων μορφών αστικού τουρισμού. Τα Εξάρχεια έχουν πάντα μια ισορροπία χρήσεων εμπορικά, ψυχαγωγικά, πολιτιστικά η οποία διαταράσσεται εδώ αλλά και σε όλη την Αθήνα από αυτές τις πρακτικές. Παρόλα αυτά τα Εξάρχεια από το 1850 κρατούν έναν σταθερά οικιστικό και πολιτισμικό χαρακτήρα, “..να μην φύγει το Πολυτεχνείο και τα πανεπιστήμια από εδώ...” αυτά είναι που διαμορφωσαν την ιδιαίτερη ανάμεικτη ανθρωπογεωγραφία της περιοχής: οι φοιτητες, οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες, οι εκδοτικοί: “Εδώ χτυπάει εδώ και 150 χρονια η καρδιά του πολιτισμού της Ελλάδας…. ο πολιτισμός και η πολιτική σκέψη” μας θυμίζει είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στοιχεία της ελεύθερης σκέψης και των ανοιχτών μυαλών.”
Πριν αφήσουμε το διατηρητέο για να προλάβουμε να πάρουμε τα λουλούδια της εβδομάδας από την λαϊκή μία τελευταία σημαντική ερώτηση : “Ο πολιτισμός θα νικήσει κα Δεκαβάλλα;” “Δε μπορώ να το σκεφτώ με όρους νίκης, αλλά όσο υπάρχει ο ανθρωπος στον πλανήτη, οπωσδήποτε θα υπάρχει και ο πολιτισμός, γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να ανασάνει χωρίς τον πολιτισμό, πεθαίνει”. Κατεβαίνουμε την σκάλα της επιβλητικής εισόδου, ενώ τα παιδιά από το Οpen Ηouse Αthens την ανεβαίνουν για την επόμενη συνάντηση. Κατα πολύ πλουσιότεροι σε γνώσεις και εικόνες, κατά πολύ πιο χαρούμενοι για την συνύπαρξη μας με ανθρώπους και χώρους σαν την κα Δεκαβάλλα και το Θέατρο Εξαρχείων, γιατί ο πολιτισμός ο δικός μας σ αυτή τη γωνιά της Αθήνας ορίζεται από την συνύπαρξη εεε….εντάξει και τις νεραντζιές.
Εικόνα
Αριστερά φωτογραφία από το βιβλίο: Αποκατάσταση Μνημείων, Αναβίωση Ιστορικών κτιρίων στην Αττική και δεξιά η εξωτερική όψη του θεάτρου
Εικόνα
Κοιτώντας το κτίριο με το βλέμμα προς τα πάνω
Εικόνα
Στον πεζόδρομο της Θεμιστοκλέους
Λίγα λόγια για την Αννίτα Δεκαβάλλα:
H Αννίτα Δεκαβάλλα αποτελεί ιδρυτικό μέλος του «Θεάτρου των Εξαρχείων» και ηχηρή καλλιτεχνική προσωπικότητα. Γεννήθηκε στην Αθήνα και αποφοίτησε από τη δραματική Σχολή Κατσέλη, και μαθήτευσε, τόσο κατά τα χρόνια των σπουδών της όσο και μετά, κοντά σε σημαντικά πρόσωπα του χώρου της υποκριτικής, Έλληνες και ξένους. Αν και έχει πρωταγωνιστήσει σε δεκάδες θεατρικά έργα, η δράση της δε σταματά στο σανίδι, αλλά επεκτείνεται στη μουσική, στη μετάφραση λογοτεχνικών κειμένων και σε τηλεοπτικές/ ραδιοφωνικές παραγωγές θεατρικών έργων. Έχει διδάξει επίσης στο ΕΚΕΜΕΛ (Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας).
Δείτε ακόμη
Λίγα λόγια για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του Θέατρου των Εξαρχείων:
Η κατοικία αυτή είχε αναδιαμορφωθεί για να στεγάσει ένα πλήρως λειτουργικό θέατρο 10 χρόνια πριν, από τον Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα, αρχιτέκτονα και Ομότιμο καθηγητή του ΕΜΠ, ο οποίος διατήρησε τα νεοκλασσικά στοιχεία του παλιού κτιρίου (πρόσοψη, φουαγιέ, είσοδος), ενώ ανακατασκεύασε τους χώρους που θα στέγαζαν καμαρίνια και ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις.
Το νεοκλασικό στοιχείο παρέμεινε και στις όψεις του κτιρίου, οι οποίες χρωματίστηκαν με βάση την παλέτα των νεοκλασικών της Αίγινας, ένα νησί με το οποίο συνδέονταν στενά οι ιδιοκτήτες. Η αίθουσα του θεάτρου έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να θυμίζει την αρχική μορφή των θεατρικών παραστάσεων, που πραγματοποιούνταν στην ύπαιθρο – γι’ αυτό το λόγο επιλέχθηκε η τεθλασμένη ακουστική ψευδοροφή που μοιάζει με τέντα, καθώς και τα καθίσματα που μοιάζουν με αυτά των χώρων υπαίθριων θεαμάτων.
Για τον άνθρωπο πίσω από το χρώμα:
*Ο Πάρις Πρέκας (1926-1999) είναι σύγχρονος έλληνας ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, αρχιτέκτονας, κατασκευαστής «εργομηχανών», αλλά και κοσμημάτων και νομισμάτων. Το έργο του κινείται στον αφαιρετικό εξπρεσιονισμό, χωρις να απομακρύνεται από το παραστατικό και γεωμετρικό ιδίωμά του. Ο Πάρις και η σύντροφος του Μερόπη Πρέκα πορεύτηκαν μαζί στη ζωή και καλλιτεχνικά για περισσότερα από σαράντα χρόνια. Το Δεκέμβριο του 1944 στα 18 του χρόνια ζωγράφισε, την Ελλάδα που σπάει τις αλυσίδες, για μια γιορτή του ΕΑΜ και βρέθηκε στη συνέχεια αιχμάλωτος στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως στην El Daba της Αιγύπτου, γεγονός που σημάδεψε το μετέπειτα έργο του.
Για το κτίριο της Θεμιστοκλέους και Τζαβέλα, από την ιστοσελίδα της Monumenta:
Η ημερίδα «Η Αρχιτεκτονική των Εξαρχείων και η διάσωση του κτιρίου της οδού Θεμιστοκλέους 62», που οργανώθηκε από τη MOnuMENTA και την Ομάδα Κατοίκων για τη Διάσωση του κτηρίου της οδού Θεμιστοκλέους 62, την Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2012, σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Πλήθος κόσμου κατέκλυσε το θέατρο Εξαρχείων για να ακούσει και να συμμετάσχει σε μια εκδήλωση που είχε σαν στόχο να αναδείξει την αξία των κτιρίων της οδού Θεμιστοκλέους 62 και όλης της περιοχής των Εξαρχείων, τη σημασία τους για την πόλη και τη ζωή των κατοίκων και να αναζητήσει τρόπους προστασίας τους. Θυμίζουμε ότι τα εν λόγω κτήρια βρίσκονται στη συμβολή των οδών Θεμιστοκλέους 62 και Τζαβέλα και αποτελούν ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα δείγματα της λαϊκής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής, με νεοκλασικά στοιχεία, που χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα. Παρά τη θετική εισήγηση της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων Αττικής που πρότεινε το συγκρότημα να χαρακτηριστεί διατηρητέο, τα Υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής προωθούν, με τις αποφάσεις τους, την κατεδάφιση του συγκροτήματος και την ανέγερση πενταόροφου κτηρίου. Μπορείτε να διαβάσετε τις λεπτομέρειες της ημερίδας εδώ.
ινφο
Θέατρο Εξαρχείων
Θεμιστοκλέους 69, Αθήνα
Συντάκτης: Κλέλια Α.
Ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
