Εικόνα
Συντάκτης: Κλέλια Α., φωτογραφίες: Nancy Angelopoulou
Σε ένα όμορφο νεοκλασικό κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα, πίσω από την Πλατεία Αγίου Παντελεήμονα στεγάζεται ο χώρος του Φεμινιστικού Αυτόνομου Κέντρου Έρευνας.
Η ομάδα του Φ.Α.Κ Έρευνας (F.A.C / Feminist Autonomous Centre) αποτελείται σήμερα από πέντε ιδρυτικά μέλη τη Μυρτώ, την Άννα, την Άίλα, την Πένυ, την Κάρμεν που έρχονται από διαφορετικά ακαδημαϊκά μπακράουντ -από τους τομείς της φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, κινητικότητας, γεωγραφίας και του κινηματογράφου- και προσωπικές εμπειρίες και ιστορίες που όμως σμίγουν στην πολυπολιτισμική και πολύβουη Αθήνα, ενώ παράλληλα μοιράζονται ένα κοινό σύστημα ανθρώπινων αξιών. Εδώ και τέσσερα χρόνια το Φ.Α.Κ επιχειρεί διαμέσου της αμφισβήτησης, της μάθησης και του αναστοχασμού να αλλάξει τις επικρατούσες αντιλήψεις, γύρω από την μαθησιακή διαδικασία και την συμπεριληπτικότητα, στην προσπάθειά του να ενώσει, με οριζόντιες διαδικασίες και τις ρίζες της αυτοοργάνωσης, την κοινότητα με τους σύγχρονους τρόπους παραγωγής της γνώσης.
Με αφορμή μια σειρά από ερωτήσεις που θέσαμε για να μάθουμε καλύτερα τη δράση και τις θέσεις του Φ.Α.Κ, συναντήσαμε και δύο από τα μέλης της ομάδας: την Μυρτώ και την Άννα στον χώρο του κέντρου. Εκεί ανακαλύψαμε μία αναδυόμενη κοινότητα που εμπεριέχει όλα εκείνα τα ελπιδοφόρα στοιχεία μιας συλλογικότητας που ανακατεύει την καθημερινότητα, το βίωμα και την γνώση σε ένα εκρηκτικά ενδιαφέρον μείγμα ανθρώπινης αλληλεγγύης, φροντίδας και ασφάλειας για όλ@.
Εικόνα
Στην κοντινή μας γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα, που την συνοδεύει όλο αυτό το στερεότυπο από την -όχι και πολύ μακρινή- εποχή που ρατσιστικά μορφώματα σφετερίζονταν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρά της, το αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα έχει κερδίσει με καθημερινές πρακτικές. Όπως μαθαίνουμε εδώ -αλλά και μαρτυρά η παρουσία χώρων σαν το ΦΑΚ- υπάρχει επαναπροσδιορισμός της αντίληψης της ασφάλειας και του κινδύνου αλλά και μία προσπάθεια διεκδίκησης του δημόσιου χώρου. Συλλογικότητες, ομάδες και γνώριμες δράσεις και από τα Εξάρχεια (για παράδειγμα η φεμινιστική συλλογικότητα Καμία Ανοχή) συνδιαλέγονται συχνά εδώ σε ένα δημιουργικό αλισβερίσι μεταξύ κοινοτήτων και ανάμεικτης ανθρωπογεωγραφίας (επίσης στην περιοχή: antifa negative, αραβικός φεμινισμός, poetry slams κλπ). Το Φ.Α.Κ βρέθηκε εδώ, όπως μας εξηγούν τα μέλη του, μετά από ένα σύντομο πέρασμα από τα Εξάρχεια. “Η πλατεία Αμερικής και ο Άγιος Παντελεήμονας είναι τα επόμενα σημεία εξάπλωσης του ραγδαίου 'εξευγενισμού' της Αθήνας και η παρουσία του Φ.Α.Κ αποτελεί ένα σημείο αντίστασης σε αυτό”. Σκοπός του κέντρου είναι να αναγνωριστεί η παραγωγή γνώσης από τις κοινότητες από κάτω προς τα πάνω και να αντιστραφεί το καθιερωμένο ακαδημαϊκό μοντέλο γνώσης που επικρατεί στο δυτικό αφήγημα που αφορά την εκπαίδευση, την μάθηση και την “αλήθεια”.
Στο κέντρο τρέχουν δράσεις που αφορούν μαθήματα, φιλοξενίες καλλιτεχνών και υποτροφίες, θερινά σχολεία, ανταλλαγή γνώσης και φιλοξενία συλλογικοτήτων, πρωτοβουλιών ερευνητικών και ακτιβιστικών ομάδων και συγχρόνως χτίζεται σταδιακά η φεμινιστική βιβλιοθήκη για την οποία σχεδιάζονται πολλά και ενδιαφέροντα για την πρόσβαση και την κινητικότητά της εντός και εκτός του Φεμινιστικού Κέντρου. Στην προ - covid εποχή, όπως μαρτυρούν και τα αφισάκια στον χώρο, συλλογικές δράσεις συμβαίνουν εδώ, και εντός των περιορισμών της πανδημίας το κέντρο συνεχίζει με συμμετοχικές online δράσεις. H αίσθηση που μας δίνει ο χώρος, έστω και σε παύση, είναι ελπιδοφόρα, σε κάτι που βοηθάει και η ανοιχτή και φιλόξενη στάση της ομάδας. Τα παραπάνω αποτελούν ένα ακόμη έναυσμα και για την δική μας περαιτέρω συμμετοχή και ενεργή δράση στα κοινά.
Εικόνα
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Θέλοντας να μάθουμε περισσότερα ολόκληρη η ομάδα του FAC, μας συστήθηκε και μας απάντησε σε μία σειρά ερωτήσεων για τον φυσικό χώρο του κέντρου και επίκαιρα ζητήματα και ζητούμενα.
Τι είναι το φεμινιστικό αυτόνομο κέντρο και ποιοι είναι οι άξονες γύρω από τους οποίους δραστηριοποιείται;
Το Φεμινιστικό Αυτόνομο Κέντρο Έρευνας (ΦΑΚ) είναι ένας χώρος για μάθηση, αναστοχασμό, συνεργασία, υποστήριξη, ανταλλαγή, παραγωγή γνώσης, πολιτικές παρεμβάσεις και αναταραχή. Απέναντι και ενάντια στα εθνικά και ηπειρωτικά σύνορα, αλλά και στα πειθαρχικά όρια και τα θεσμικά εμπόδια, επιστρέφουμε στις φεμινιστικές ρίζες της αυτόνομης παραγωγής γνώσης, αμφισβητώντας τι θεωρείται νόμιμη γνώση και σε ποιον αναγνωρίζεται το δικαίωμα να την παράγει και να την λαμβάνει. Οι φεμινισμοί μας είναι κουήρ, τρανς, διαθεματικοί, αντιρατσιστικοί, αντιεξουσιαστικοί, πάντοτε πολυφωνικοί, αναστοχαστικοί και εσωτερικά αμφισβητούμενοι.
Το ΦΑΚ δραστηριοποιείται γύρω από έξι ερευνητικούς άξονες: (1) διαθεματικότητα: κριτικές της εξουσίας και πολιτικές συμμαχιών, (2) σεξουαλικότητες και φύλα: κουήρ και τρανς-φεμινιστικές οπτικές, (3) κινητικότητα: μεταναστεύσεις και σύνορα, (4) η τέχνη ως έρευνα: οπτικές, παραστατικές τέχνες και ντοκιμαντέρ ως γνωστική προσέγγιση, (5) χώρος: ριζοσπαστικές προσεγγίσεις στον αστικό χώρο και τον σχεδιασμό, και (6) σώματα εν κινήσει: ενσώματες γνώσεις, συλλογική φροντίδα και θεραπευτικές πρακτικές.
Το ΦΑΚ είναι ένα έργο αγάπης στο οποίο έχουμε αφοσιωθεί εδώ και τέσσερα χρόνια. Ξεκινήσαμε αυτό το εγχείρημα επειδή:
- θέλουμε να βρούμε από κοινού λύσεις σε προβλήματα και βάρη τα οποία, υπό το καθεστώς του καπιταλισμού, σηκώνουμε μοναχικά, όπως η εκμετάλλευση, η παρενόχληση και ο κοινωνικός αποκλεισμός.
- θέλουμε να παράξουμε έρευνα η οποία έρχεται σε ρήξη με τα ηγεμονικά αφηγήματα, με τις μεθοδολογίες και τα όρια.
- έχουμε κουραστεί με τον ανταγωνισμό, τον νεποτισμό, τον αυταρχισμό και τον πατερναλισμό, καταστάσεις που θεωρούνται δεδομένες στο εκπαιδευτικό σύστημα.
- θέλουμε να καταπολεμήσουμε τις διακρίσεις που βασίζονται στο καθεστώς νομιμότητας, τη φυλετικοποίηση, τη γλώσσα, τη ταυτότητα και την έκφραση του φύλου, τη σεξουαλικότητα, την αρτιμέλεια και την τάξη.
- θέλουμε να διανοίξουμε προοπτικές για κοινωνική αλλαγή και να αναγνωρίσουμε τη γνώση που παράγεται από τα κάτω, η οποία παραβλέπεται, δεν τεκμηριώνεται και απαξιώνεται.
Εικόνα
Εικόνα
Γιατί είναι αναγκαία η ύπαρξη χώρων και πρωτοβουλιών σαν το Φ.Α.Κ και πώς ενισχύεται - ενδυναμώνεται το κίνημα μέσα από τις δράσεις τους; Γιατί τα ζητήματα φύλου, όπως το τέταρτο φεμινιστικό κύμα ή τα queer politics εντάσσονται πλέον δυναμικά στην ευρύτερη κινηματική και κοινωνική δράση;
Σε μία πόλη σε συνεχής κρίσεις και μεταβάσεις όπως η Αθήνα είναι πολύ σημαντικό να έχουμε χώρους που μπορούμε να υπάρξουμε, πειραματιστούμε και μάθουμε η μία από το άλλο. Το Φ.Α.Κ είναι ένας από αυτούς τους χώρους και βρίσκεται συνειδητά στην πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα. Υπάρχει ανάγκη να δημιουργηθούν πολλοί πυρήνες αντίστασης και ενδυνάμωσης στις γειτονιές μας και θεωρούμε την ιστορία της δικής μας γειτονιάς εμπνευστική για τη δημιουργία ενός διαθεματικού φεμινιστικού αγώνα. Στην πλατεία που ο φασισμός νικήθηκε από ένα ισχυρό και καθημερινό αντιφασιστικό αγώνα, είναι σημαντικό να υπάρχει ένας φεμινιστικός πυρήνας. Σε μία ενδοσκόπηση των κινηματικών διαδικασιών, υπάρχει πολύ δουλειά που πρέπει να γίνει και εντός του αντιφασιστικού κινήματος για να υπάρξει μία κουηρ, τρανς-φεμινιστική ατζέντα.
Ένα από τα στοιχήματα και τους στόχους του Φ.Α.Κ είναι να ρωτήσουμε ξανά τι θεωρείται γνώση και ποιό έχει το δικαίωμα να την παράγει. Με αυτή την έννοια θέλουμε να επιχειρήσουμε μία γεφύρωση του διπόλου θεωρία και πράξη, ακαδημία και ακτιβισμός. Να ξεμάθουμε από τις ηγεμονικές και αποκιοκρατικές ᾽μεγάλες᾽ θεωρίες και να ζυμωθούμε μέσα από κινηματικές γνώσεις και εργαλεία που παράγουν θεωρία στην πράξη.
Τι ορίζουμε σήμερα ως θηλυκότητα και γιατί είναι αναγκαίο να διεκδικούμε τον σωστό ορισμό της στον δημόσιο λόγο;
Από τη μία πλευρά, οι έννοια της θηλυκότητας (ή και τις αρρενωπότητας) φέρουν την προσπάθεια να απαγκιστρώσουμε το κοινωνικό φύλο από το βιολογικό φύλο. Ωστόσο, παραμένουν εγκλωβισμένες σε μία έμφυλη κατηγοριοποίηση σωμάτων, στυλ, επιθυμιών, συμπεριφορών και πνευμάτων. Στο ΦΑΚ και στις ζωές μας, αναζητούμε κάτι απελευθερωμένο από το δυαδικό σύστημα έμφυλης ταξινόμησης. Βλέπουμε το φύλο σαν φάσμα, σαν κάτι ρευστό, κατασκευασμένο, σαν ταυτόχρονα την απόρροια διαχρονικής βίας και καταπίεσης αλλά και σαν πεδίο δημιουργικής αντίστασης και φαντασίας, και --σίγουρα-- σαν μη βιολογική κατηγορία.
Εικόνα
έργο από the evasine twattwan
Εικόνα
Την τελευταία πενταετία βιώνουμε μια επανάσταση σε σχέση με το φύλο και την κατάρριψη των έμφυλων στερεοτύπων. Για ποιο λόγο θεωρείτε ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος και ο κόσμος είναι πλέον ανοιχτός να ακούσει;
Η πύκνωση φεμινιστικών κινημάτων οφείλεται, πιστεύουμε, στην εντατικοποίηση της βίας, της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, αλλά και ακριβώς τις συνέχειες και παρακαταθήκες μιας κατάστασης (έμφυλη ανισότητα, σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση, αμίσθωτη αναπαραγωγική εργασία, διακρίσεις ενάντια σε γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, κλπ.) η οποία βιώνεται ως παρωχημένη, ως κατάλοιπο κοινωνικών σχέσεων οι οποίες υποτίθεται ότι είναι ξεπερασμένες και αναχρονιστικές. Κι όμως, τις αντιμετωπίζουμε μέχρι και σήμερα.
Ζούμε ακόμα σε μία χώρα με βαθιά ριζωμένο το τρίπτυχο ᾽πατρίς, θρησκεία, οικογένεια᾽ από τη μία και από την άλλη ένα δυναμικό κουήρ κίνημα που μετά τη δολοφονία του Ζακ/της Zackie βγήκε στο δρόμο φωνάζοντας ᾽η ελλάδα να πεθάνει, να ζήσουμε εμείς᾽. Είναι πια ξεκάθαρο ποια ελλάδα πρέπει να πεθάνει για να μπορέσουμε να ζήσουμε και να αναπνεύσουμε, γίνονται όλο και πιο κατανοητές οι συνηφάνσεις της πατριαρχίας, του καπιταλισμού και της καταστολής: για παράδειγμα τα 200 χρόνια ανεξαρτησίας της ελλάδας εορτάστηκαν με στρατιωτικές παρελάσεις και αεροπλάνα να τρομοκρατούν ζώα και κατοίκους -συμπεριλαμβανομένων και επιζούσων πολέμου- σε ένα περιβάλλον ασφυκτικής αστυνόμευσης, σε μία πόλη που πενθούσε τους νεκρούς της από την πανδημία.
Με άλλα λόγια θεωρούμε ότι είναι μία στιγμή που γίνεται όλο και πιο κατανοητό ότι ο (φεμινιστικός) αγώνας μας οφείλει να είναι διαθεματικός και στο πλαίσιο αυτό επιτυγχάνονται αρκετές συμμαχίες. Βέβαια υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της συγχώνευσης ως μηχανισμό αποδυνάμωσης και πρέπει να αντισταθούμε και σε αυτό. Στις συνθήκες του ύστερου καπιταλισμού, η οικειοποίηση αντισυστημικών ιδεών και κινημάτων από κρατικούς μηχανισμούς και η εμπορευματοποίηση τους έχει υπάρξει στρατηγική για την αποδυνάμωσή τους. Η συγχώνευση κινημάτων από κρατικούς φορείς, η αποπολιτικοποίηση τους και στη συνέχεια το αμπαλάρισμά τους ως μοδάτες, cool, αλλά και ακίνδυνες πρακτικές έχει αποδυναμώσει τεράστια κινήματα στο παρελθόν. Για παράδειγμα η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας πριν μερικές μέρες ανακοίνωσε τη σύσταση με απόφαση του πρωθυπουργού της Επιτροπής Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Ο ίδιος πρωθυπουργός που αναφέρθηκε στον βίωμα των τρανς υποκειμένων με όρους εξωγήινων στον Υμηττό, και έχει πολλούς ᾽παντελονάτους᾽ βουλευτές!
Εικόνα
Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να επηρεάσει η επικοινωνία, η πληροφορία, η εκπαίδευση και η ενημέρωση γύρω από τα ζητήματα φύλου και τον σύγχρονο φεμινισμό πρακτικά τις ανθρώπινες σχέσεις;
Ο ύστερος καπιταλισμός κατασκευάζει την εκπαίδευση, την επικοινωνία και την έκφραση βάσει των λογικών του κέρδους, του χρέους, της αγοράς, της εκμετάλλευσης και της κατανάλωσης. Μπορούμε να απελευθερώσουμε τις ανθρώπινες σχέσεις από αυτές τις λογικές; Ο φεμινισμός προασπίζεται ότι δεν είναι ουτοπικό να σταματήσουμε να ζούμε τις ζωές μας ανταγωνιστικά. Αλλά όσο ορίζουμε τον κόσμο μας με δίπολα (άνδρας/γυναίκα, έλληνας/ξένος, καθηγητής/φοιτήτρια, κτλ) στα οποία πάντα ο ένας όρος έχει μεγαλύτερη αξία, ισχύ και δύναμη, είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγουμε από αυτή τη λογική. Η κατάργηση της σκέψης μέσα από δίπολα είναι μία από τις μεγαλύτερες πρακτικές εφαρμογές που προσφέρει η φεμινιστική θεωρία. Το διπολικό σύστημα φύλου διέπει την κάθε πτυχή της ζωής μας και αναπαράγεται μέσω της βίας αλλά και της συναίνεσης. Μπορούμε να συσχετιστούμε η μία με το άλλο χωρίς τη διαμεσολάβηση του;
Το ελληνικό #metoo θίγει πλέον - και επιτέλους- ανοιχτά ζητήματα που αποτελούν για χρόνια αγκάθια της κοινωνίας μας. Πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να ενισχύσουμε την πρωτοβουλία έτσι ώστε να μην χαθεί μέσα στην ασταμάτητη ροή των σημαντικών γεγονότων που βιώνουμε τελευταία (καραντίνες, αστυνομοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, επισφάλεια κ.λπ)
Είναι πολύ σημαντικό να αντισταθούμε στην κοινότυπη λογική που αντιμετωπίζει την σεξουαλικοποιημένη βία, την παρενόχληση, την κακοποίηση ως «εξαιρέσεις» και όχι εκφάνσεις μία ομαλοποιημένης κανονικότητας, διάχυτης ατμοσφαιρικής βίας. Η σεξουαλικοποιημένη βία είναι διαπροσωπική (κυρίως με περιστατικά διαπροσωπικής βίας ασχολείται και καταγγέλλει το #metoo) αλλά είναι και δομική, θεσμική, κρατική, επιστημολογική. Μια συστημική, διαθεματική ανάλυση της βίας (αλλά και της επιβίωσης της και της αντίστασης σε αυτή) θα βοηθούσε στο να χτίσουμε συμμαχίες μεταξύ κινημάτων και κινητοποιήσεων -ενάντια στην έμφυλη βία, ενάντια στην αστυνομική βία, ενάντια στη βία που διαπράττει το κράτος στα σύνορα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις φυλακές- τα οποία ως τώρα παραμένουν διακριτά.
Υπό αυτό το πρίσμα, τα φαινόμενα που βιώνουμε τελευταία όχι μόνο δεν αποσπούν την προσοχή από το ζήτημα της έμφυλης βίας αλλά το αναδεικνύουν στην πολλαπλότητα του: η καραντίνα και ο εγκλεισμός στο σπίτι έφερε ραγδαία αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας αναδεικνύοντας έτσι ότι το σπίτι δεν είναι ασφαλές για όλα. Η αστυνομοκρατία ασκείται με όρους έμφυλης βίας από τους «άνδρες των ΜΑΤ» (δεν είναι τυχαία εδώ η χρήση των λέξεων).
Δείτε ακόμη
Εικόνα
Εικόνα
*Ευχαριστούμε την ομάδα του ΦΑΚ για την φιλοξενία και την ευκαιρία για την απογευματινή βόλτα στα σοκάκια των αληθινών γειτονιών του αθηναϊκού κέντρου.
ΙΝΦΟ
ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΟ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΚΕΝΤΡΟ
FAC Feminist Autonomous Research
Αγίου Παντελεήμονος 7β
FACEBOOK \ INSTAGRAM \ WEBSITE
Εικόνα
Συντάκτης: Κλέλια Α., φωτογραφίες: Nancy Angelopoulou
Ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
