Εικόνα
Η Μαρίνα Δανέζη υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία της σειράς ντοκιμαντέρ που αντλεί υλικό και έμπνευση από την Αθήνα, τις ιστορίες και τους ανθρώπους της. Η σειρά προβάλλεται από την ΕΡΤ2 κάθε Σάββατο αλλά και στην διαδικτυακή πλατφόρμα ertflix, χωρίς χρέωση.
Τα πρώτα επεισόδια:
Τοιχογραφίες στην πόλη
Ζωγραφισμένα -ή ακριβέστερα "βαμμένα"- σε βαγόνια τρένων, στις μάντρες μισογκρεμισμένων σπιτιών, γιαπιών και εργοστασίων, σε κάδους απορριμμάτων, σε στόρια καταστημάτων, αλλά και σε "τυφλούς" τοίχους ολόκληρων πολυκατοικιών, τα graffiti δίνουν χρώμα στην καθημερινότητα των περαστικών και ταυτόχρονα προκαλούν: όχι μόνο το βλέμμα, αλλά ερωτήματα και στοχασμούς.
Τέχνη ή βανδαλισμός; Μια "μουτζούρα" ή "μια ευχάριστη χρωματική και καλλιτεχνική έκπληξη" που κάλυψε το σκληρό και άχαρο μπετόν; Οπτικά "θορυβώδεις κραυγές" διαμαρτυρίας και αποσυμπίεσης, που αδιαφορούν για τις αισθητικές τους συνέπειες στο αστικό περιβάλλον ή λυτρωτικές επουλώσεις του τραύματος μιας πόλης που εγκαταλείπεται;
Ξεκινώντας από τις πρώτες "ταγκιές", τα "toys" και τους "kings" και φτάνοντας ως τα διάσημα murals και τις σύγχρονες υπερμεγέθεις τοιχογραφίες διακεκριμένων καλλιτεχνών, o δρόμος του graffiti και της street art, υπήρξε άλλοτε μουντός, σκοτεινός και δυσνόητος για τους πολλούς κι άλλοτε πολύχρωμος, καλλιτεχνικός και απόλυτα διαυγής στους περισσότερους. Πάντοτε όμως ήταν ένας δρόμος αστικός ή περιαστικός με φόντο τις συγκυρίες και τις αντιθέσεις της μεγάλης πόλης.
Ένα συναρπαστικό ταξίδι από τη γέννηση των πρώιμων graffiti Αφροαμερικανών και Ισπανόφωνων writers στις αρχές των ‘70s στα νεοϋορκέζικα "γκέτο", στον ερχομό τους στην Ελλάδα τη δεκαετία του ΄80, με βασικούς φορείς τους φαν του break dance… Και από τις πρώτες εξορμήσεις των αθηναϊκών crews σε Κολωνό, Καλλιμάρμαρο, Αγία Παρασκευή, Πευκάκια ως τη Σαρρή του σήμερα «με τη μεγάλη σημασία για την ιστορία της τέχνης του δρόμου στην Ελλάδα» και τις άλλες αθηναϊκές οδούς τις γεμάτους πια με διάσημα έργα.
Η κάμερα καταγράφει το παρελθόν και το παρόν αυτής της τόσο ζωντανής και τόσο εφήμερης δημιουργίας που κάθε φορά ακροβατεί στα όρια του νόμιμου και του παράνομου, της τέχνης και της μη τέχνης, της προσωπικής και της συλλογικής έκφρασης.
Γκραφιτάδες πρώην και νυν, street artists, beatboxers, εικονογράφοι, εικαστικοί καλλιτέχνες, ερευνητές-συγγραφείς, κοινωνιολόγοι και αρχιτέκτονες, φωτίζουν ο καθένας τους και μια πλευρά του χθες και του σήμερα της αθηναϊκής «τέχνης του δρόμου» που συνεχίζει να γράφει -ή να «βάφει»- την ιστορία της στο δημόσιο χώρο διαμορφώνοντας καθημερινά το αστικό τοπίο στο …κλεινόν άστυ.
Μουσικές φυλές των 90’s
Εικόνα
Στη δεκαετία του 1990, η αύρα στο κλεινόν άστυ αλλάζει ραγδαία.
Ο πάταγος από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου αντηχεί ακόμη δυνατά, ιδεολογίες και στάσεις ζωής του παρελθόντος καταρρέουν μαζί με τον "Υπαρκτό", το κλίμα της Μεταπολίτευσης ψυχορραγεί, η επαφή με τον "έξω κόσμο" επιταχύνεται, ρεύματα και εμπορεύματα απ’ την Ευρώπη και την Αμερική ταξιδεύουν ευκολότερα ως εδώ, ο καταναλωτισμός της Δύσης εδραιώνεται, εμφανίζεται το "lifestyle".
Κλαμπ, μπαρ, συναυλιακοί χώροι, DJs, ξέφρενα πάρτι, φανζίν, εμφανίζονται στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990.
Με τις μουσικές της επιλογές και τους καινούριους τρόπους που βρίσκει για να περάσει καλά, να εκφραστεί και να επικοινωνήσει, μέσα στη δίνη των αλλαγών, η αθηναϊκή νεολαία αφήνει ανεξίτηλο το σημάδι της στην κουλτούρα της εποχής. Όμως η αθηναϊκή νεολαία δεν είναι μία, είναι "πολλές", και η κουλτούρα της εποχής σφραγίζεται από "υποκουλτούρες".
Άλλοι είναι με τα "μπλιμπλίκια" κι άλλοι με την "πραγματική μουσική", δηλαδή, την ίδια ώρα που "ο μέσος Έλληνας ακούει ελληνικά".
Με βασικές μουσικές διαστάσεις, την "κιθαριστική, τη χιπ χοπ και την ηλεκτρονική" και με δεκάδες διαφορετικές νεανικές "ταυτότητες" να πηγάζουν απ’ αυτές (από τις πιο "απολιτίκ" μέχρι τις πιο κοινωνικά ενεργές), στα '90s οι φαν κάθε μουσικού είδους πάντως «παύουν να είναι τόσο περιχαρακωμένοι όσο στα ‘80ς».
Γι’ αυτό και θεωρείται "κατεξοχήν δεκαετία μουσικών πειραματισμών".
Ωστόσο, είναι και μια δεκαετία που "ακόμη σηκώνονται φρυδάκια σνομπαρίας", αν μπεις σε μαγαζί άλλης μουσικής… τάσης.
Κριτικοί, αναλυτές, ραδιοφωνικοί παραγωγοί, ιστορικοί, εκδότες και πρωταγωνιστές της εποχής αφηγούνται ιστορίες γεμάτες με ήχους grunge, brit pop, heavy metal, hip hop, rock και rockabilly.
Μνημονεύουν τα στέκια και τις γειτονιές τους και ξεφυλλίζουν μουσικά φανζίν όπως τα Merlin’s Music Box και Rollin Under. Θυμούνται τις συναυλίες στο "Ρόδον", το παράλληλο σύμπαν του Faz, τα "μπρίκια" του Βύρωνα, τους "μεταλλάδες" των Δυτικών Συνοικιών, την κυρίαρχη «φυλή» της dance "των βορείων προαστίων", την ηλεκτρονική μουσική που εισβάλλει με φόρα από τα ‘80s για να γίνει περίπου mainstream, τη θρυλική «μάνα raver», τη γέννηση του ελληνικού clubbing, αλλά και του αδυσώπητου face control.
Θέατρο Τέχνης
Εικόνα
Σχεδόν 80 χρόνια ιστορίας μετρά στο κλεινόν μας άστυ το "Θέατρο Τέχνης", φέροντας άσβεστη τη σφραγίδα του "μεγάλου δάσκαλου" και ιδρυτή του, Καρόλου Κουν, του ανθρώπου που, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, «σε δίδασκε μόνο με την παρουσία του», "σαν τρομερός μαέστρος που όταν μπαίνει στο χώρο, αλλάζει η πυκνότητά του κι οι άνθρωποι ακούν".
Το "Θέατρο Τέχνης" γεννιέται το 1942, στην αρχή της Γερμανικής Κατοχής, μιας εποχής «συναισθηματικά πλούσιας», όπως τη χαρακτήρισε ο ίδιος ο δημιουργός του: "Τότε είχαμε πολύ κουράγιο" θα σημειώσει, "ήταν σαν αντίσταση".
Ύστερα από κάποια χρόνια περιπλάνησης σε φιλικές στέγες, το 1954 το "Θέατρο Τέχνης" μεταφέρεται στο δικό του τόπο: «μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη, πρώην μπαρ των Γερμανών, με ψοφίμια και νερά» που ο εμπνευσμένος δημιουργός του θα πετύχει να μετατρέψει στο θρυλικό «Υπόγειο» της οδού Πεσμαζόγλου.
Πάνω σε ένα πακέτο τσιγάρα, με ένα αναμμένο σπίρτο, σκαρώνει ο Κουν το πρώτο σχέδιο του ημικυκλικού θεάτρου, που θα εξελισσόταν σε ένα χώρο εντελώς πρωτοποριακό, ο οποίος έμελλε να αλλάξει τη θεατρική εμπειρία ηθοποιών και θεατών.
Στη χωροταξική αυτή σύλληψη, θα βρει την καλύτερή της θέση για να ανθίσει και η πρωτόγνωρη προσέγγιση του "θεάτρου συνόλου" που πρέσβευε ο Κουν, όπου "ζητούμενο είναι το εμείς, όχι το εγώ" και όπου η έννοια του πρωταγωνιστή αποδομείται.
Το "Τέχνης" και Δραματική Σχολή του Κουν (που ιδρύεται επίσης το '42 και λειτουργεί μέχρι σήμερα στην καρδιά της Αθήνας, στην Ιπποκράτους) θα γράψουν λαμπρές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου, εισάγοντας το "μοντέρνο" στα κεφάλαιά της.
«Κορφολογώντας τον ανθό της παγκόσμιας θεατρικής συγγραφής, θα συστήσουν στο ελληνικό κοινό τον Ιονέσκο, τον Μπέκετ, τον Πίντερ», έργα των οποίων σε πρώτη φάση θα εκληφθούν από μέλη των παλιότερων γενιών ως "ακαταλαβίστικα". Θα δουλέψουν με Ίψεν, Μπέρναρντ Σο, Πιραντέλο, Τένεσι Ουίλιαμς και Χάινερ Μίλερ, θα προσεγγίσουν με τρόπο που θα συζητηθεί το αρχαίο δράμα και θα δώσουν βήμα σε νέους Έλληνες συγγραφείς, παρουσιάζοντας τους Γ. Σεβαστίκογλου, Α. Σολωμό, Δημ. Κεχαΐδη, Ιακ. Καμπανέλλη, Λ. Αναγνωστάκη, Γ. Σκούρτη και τόσους άλλους…
Τσαρούχης, Μόραλης, Ελύτης, Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Λεοντής, Μελίνα Μερκούρη, όλη η γενιά του ’30, θα σχετιστεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με τις παραστάσεις του "Τέχνης", ενώ από τη Σχολή του θα αναδυθούν προσωπικότητες άξιες που υπηρετούν σοβαρά τη θεατρική παιδεία του τόπου μας.
Κουζίνες του κόσμου
Εικόνα
Στην πλατεία Βάθη, τα φαλάφελ είναι τραγανά κι αέρινα σαν του Καΐρου και της Βηρυτού. Αχνιστές σούπες Pho, με noodles από ρυζάλευρο, γαρίδες και λεμονόχορτο, μετατρέπουν την Πραξιτέλους σε στενό της Σαϊγκόν.
Βουνά από ψητό ρύζι με αρνάκι, καρότα και σταφίδες στο τραπέζι της Καμπούλ, γωνία Αχαρνών και Χέυδεν. Και ένα αρωματικό μείγμα φρεσκοκαβουρντισμένου καφέ και κάρδαμου φέρνει το αεράκι της Αντίς Αμπέμπα στην Κυψέλη. Στην Αθήνα της δεκαετίας του 2020, μπορείς να γευτείς κυριολεκτικά τα πάντα σαν να είσαι παντού!
Κι όμως τα έθνικ εστιατόρια ήταν κάποτε ανύπαρκτα στο Κλεινόν μας Άστυ. Χρειάστηκαν κάπου 20 με 25 χρόνια, η έλευση ενός αξιόλογου πλήθους μεταναστών και οι παγκοσμιοποιημένες γαστρονομικές τάσεις της αγοράς για να δημιουργηθεί η πλούσια σκηνή έθνικ εστιατορίων που απολαμβάνει κανείς σήμερα στην πρωτεύουσα. Αλλά τι ακριβώς είναι έθνικ; Χμ, ας τσιμπολογήσουμε ένα αυθεντικό ανατολίτικο κεμπάπ κι ας ανοίξουμε μια ορίτζιναλ τσέχικη μπίρα, όσο το κουβεντιάζουμε.
Ιδιοκτήτες, εργαζόμενοι και μάγειρες εστιατορίων και "στριτφουντάδικων" απ’ την Ασία, την Αφρική, την Ευρώπη εξιστορούν στην κάμερα πώς έφυγαν απ’ τις πατρίδες τους και πώς έφτασαν ως εδώ, φέρνοντας στις βαλίτσες τους την ιδιαίτερη κουλτούρα τους, τα έθιμα και τις παραδοσιακές συνταγές τους, στοιχεία με τα οποία πλουτίζουν τελικά το γαστρονομικό χάρτη της πόλης μας.
Ο εναλλακτικός περιοδικός Τύπος
Εικόνα
Αφιερωμένο στη μνήμη του Βαγγέλη Κοτρώνη…
Μια παράλληλη ιστορία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα στην Αθήνα, ξεπροβάλλει μέσα από τις σελίδες του εναλλακτικού περιοδικού Τύπου, μια ιστορία αντι-κουλτούρας και μυρωδιάς χαρτιού, γεμάτη με "στοιχεία γραφομηχανής", μοντάζ στο χέρι, "σπασμένες" εικόνες, ρηξικέλευθους τίτλους, απρόσμενα άρθρα, "προχωρημένες" αναλύσεις, ριζοσπαστισμό και αμέτρητες ώρες προσωπικής ή παρεΐστικης δουλειάς.
Πότε, πώς και γιατί σχηματίζεται το υπόγειο αυτό κύμα εναλλακτικής πληροφόρησης που εκδηλώνεται ουσιαστικά από το ’74 και μετά για να αφήσει τις επόμενες μια δυο δεκαετίες το στίγμα του στην αθέατη πλευρά της πόλης;
Από ποιους βγαίνουν τα εναλλακτικά έντυπα της μεταπολίτευσης, πού διανέμονται και ποιοι τα διαβάζουν; Μα κυρίως, τι είναι αυτό που τα γεννά; Ο "πόθος του αυτοπροσδιορισμού"; Η διάθεση αμφισβήτησης και κριτικής στον κυρίαρχο λόγο; Η ανάγκη για ενημέρωση πάνω σε θέματα που δεν θα περιλαμβάνονταν ποτέ στα "μεγάλα περιοδικά";
Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι την πτώση της χούντας τα περιοδικά που κυκλοφορούσαν ήταν λίγα και τα περισσότερα παλιά, ανίκανα να αποτυπώσουν τη δυναμική των δεκαετιών του ’60 και του ’70 σε Ευρώπη και ΗΠΑ ή να ανοίξουν τις πύλες στον μοντερνισμό. Απ’ αυτή την άποψη "ένα μεγάλο κομμάτι του περιοδικού Τύπου είναι πρωτόφαντο, και μ’ αυτή την έννοια είναι εναλλακτικό", φέρνει δηλαδή ένα πρωτόγνωρο αέρα στην αθηναϊκή και ελληνική κοινωνία.
Ωστόσο, από τα τέλη του ’70 και έπειτα ο εναλλακτικός Τύπος θα είναι αυτός που θα αποτυπώσει και θα διαδώσει, στο μέτρο που αντιστοιχεί στο συνήθως περιορισμένο τιράζ του, τις "άλλες φωνές" στην πολιτική, τη μουσική, το θέατρο, το σινεμά, το βιβλίο.
Γυρίζοντας στην Αθήνα
Εικόνα
Η Αθήνα κινηματογραφικό πλατό
Το κλεινόν μας άστυ λειτουργεί ως κινηματογραφικό πλατό για πάνω από έναν αιώνα με το "φυσικό" σκηνικό του να δίνει το «παρών» πολύ νωρίς στη μεγάλη οθόνη -ήδη από τις πρώτες ταινίες του βωβού ελληνικού κινηματογράφου.
Χαρακτηριστικές, απ’ την άποψη αυτή, οι "Περιπέτειες του Βιλλάρ", όπου μαζί με τον λαϊκό κωμικό Νικόλαο Σφακιανό/Σφακιανάκη "συμπρωταγωνιστούν" από τα νεοκλασικά της Πανεπιστημίου μέχρι την αγνώριστη λεωφόρο Συγγρού και τα παραθαλάσσια προάστια του Φαλήρου, σε μια ταινία που αποτελεί ανεκτίμητης αξίας πορτρέτο της ελληνικής πρωτεύουσας στη δεκαετία του 20’. Εξίσου σημαντικοί ως "μάρτυρες μιας εποχής" του αστικού τοπίου και της ζωής σ’ αυτό "Οι απάχηδες των Αθηνών": άλλη μία προπολεμική ταινία, που κατέγραψε τοπόσημα της πόλης "συλλαμβάνοντας" την καθημερινότητα του 1930 στην Πλάκα, στου Ψυρρή, στην Αγορά, στο Θησείο, στο Γκάζι, στα Χαυτεία, στην Πλατεία Συντάγματος, στην Ομόνοια, στην οδό Σταδίου, στην Πανεπιστημίου…
Μεταπολεμικά, μπορεί ο Κακογιάννης στο "Κυριακάτικο Ξύπνημα" να ανέδειξε μια Αθήνα χαρούμενη, απλωμένη γύρω απ’ το Λυκαβηττό σε μικρά αστικά σπίτια, όπου ανθίζουν ο έρωτας και τα όνειρα, ωστόσο τη δεκαετία του ’50 στην κάμερα αποτυπώνεται με ένταση η ισοπεδωτική φτώχεια, με τους προσφυγικούς συνοικισμούς να αποτελούν συχνά το «ρεαλιστικό ντεκόρ» της. Ταινίες όπως η "Μαγική Πόλις" του Ν. Κούνδουρου και η "Συνοικία το Όνειρο" του Αλ. Αλεξανδράκη διέσωσαν άλλωστε την εικόνα της "παραγκούπολης" στο Δουργούτι και του οικισμού του Ασυρμάτου, στον Περιφερειακό του Φιλοπάππου, συνοικισμοί που σήμερα δεν υπάρχουν.
Απ’ το '60 και μετά στη μεγάλη οθόνη αποτυπώνεται ευδιάκριτα η περίοδος της Αντιπαροχής και το αίτημα μετακόμισης από τις μονοκατοικίες στις πολυκατοικίες, ενώ στη δεκαετία του '70 παλιός και νέος κινηματογράφος συμπορεύονται στρέφοντας το βλέμμα τους στους ανθρώπους με φόντο την πόλη.
>> Θα βρείτε τα παραπάνω, αλλά και τα νεότερα επεισόδια, διαθέσιμα διαδικτυακά στην πλατφόρμα ertflix.gr. Επίσης νέο επεισόδιο κάθε Σάββατο στις 21.00 στην ΕΡΤ2. Περισσότερα στη fb σελίδα του "Κλεινόν Άστυ".
//
Δείτε ακόμη
Συντελεστές:
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Μαρίνα Δανέζη
Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Κασιμάτης – GSC
Μοντάζ: Γιώργος Ζαφείρης
Ηχοληψία: Κώστας Κουτελιδάκης – Σπύρος Αραβοσιτάς
Μίξη Ήχου: Δημήτρης Μυγιάκης
Διεύθυνση Παραγωγής: Τάσος Κορωνάκης
Σύνταξη: Χριστίνα Τσαμουρά – Δώρα Χονδροπούλου
Έρευνα Αρχειακού Υλικού: Νάσα Χατζή
Οργάνωση Παραγωγής: Ήρα Μαγαλιού
Μουσική Τίτλων: Φοίβος Δεληβοριάς
Τίτλοι αρχής: Αφροδίτη Μπιζούνη
Εκτέλεση Παραγωγής: Μαρίνα Ευαγγέλου Δανέζη για τη Laika Productions
Μια παραγωγή της ΕΡΤ ΑΕ
Εικόνα
Εικόνα
Ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
