Το Writer's Block στις ταινίες και το κυνήγι των ανεμόμυλων

συντάκτης: Turd Ferguson
 

Writer’s block, σύμφωνα με το Wikipedia, ονομάζεται το φαινόμενο προσωρινής απώλειας της συγγραφικής ικανότητας και οφείλεται σε ψυχολογικούς λόγους. Πολύ κλισέ τρόπος να ξεκινήσω, ξέρω. Αλλά δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι καλύτερο. Έχω άραγε και εγώ writer’s block ή μήπως επειδή δεν είχα ποτέ δεν ξέρω για τι πράγμα μιλάω; Μπερδεμένος σύμφωνα με το Wikipedia…

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα που οφείλεται και πόσο κρατάει. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να το ξαναπάθει για άσχετους μεταξύ τους λόγους. Είναι λοιπόν μια μορφή αυτοάνοσου νοσήματος; Και ο έρωτας βέβαια τα ίδια συμπτώματα έχει. Ή τελικά είναι ένας επίμονος λόξυγκας που τον κάνουμε τεράστιο στο κεφάλι μας; Όσο αθώος και να είναι, ποιός θέλει να περάσει τη ζωή του κάνοντας ήχους γαλοπούλας; Και αυτό νομίζω είναι το χειρότερο. Ο φόβος της μονιμότητας. 

Η επιδραστικότερη ταινία για το θέμα είναι το 8 ½ του Fellini. Οι περισσότερες ταινίες της λίστας έχουν εμπνευστεί από το σενάριο της. Οι σκηνές της έχουν "κοπιαριστεί" από τους REM μέχρι τον Kubrick και τον Tarantino. Απλά εγώ, δεν αντέχω να την βλέπω. Σίγουρα δεν επιδέχεται μονοδιάστατης κριτικής, είναι ένα έργο τέχνης. Πάντα θα έχω στο πίσω μέρος του μυαλού μου να την ξαναδώ και ίσως τότε καταλάβω. Μέχρι τότε όμως… 

Εικόνα

 


What we’ve got here is failure to communicate
 
Το Misery είναι η αιτία που γράφτηκε το άρθρο. Φανατική θαυμάστρια σώζει τον αγαπημένο της συγγραφέα από βέβαιο θάνατο. Ύστερα τον πάει αναίσθητο σπίτι της να τον φροντίσει. Και εκεί αρχίζει το πάρτι! Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Stephen King που όμως εδώ είναι χιτσκοκικά σκηνοθετημένο, δίνοντας φόβο χωρίς καθόλου αίμα και με ένα αίσθημα κλειστοφοβίας που περιβάλλει όλη την ταινία. Ο James Caan και η Cathy Bates αλληλοσυμπληρώνονται καταπληκτικά μέσα από την απόλυτη έλλειψη επικοινωνίας. Σε μερικές σκηνές παρακολουθούμε κωμωδία - και έπιασα τον εαυτό μου να γελάει ενοχικά με τα δράματα του πρωταγωνιστή. Από την μητρική φροντίδα της Bates, την συγγραφή σαν σανίδα σωτηρίας και μέχρι την "εφηβική επανάσταση" του Caan είναι μια τέλεια ταινία για αργά το βράδυ. Βλέποντάς την δεύτερη φορά, μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι ίσως η Bates ενσαρκώνει το writer's block. Διαβάζοντας πως ο King himself το έχει αφήσει να εννοηθεί ήξερα πως είχα βρει το θέμα μου! Δεν μπορεί να υποστηριχθεί χωρίς spoiler, εξάλλου δεν είναι κάτι τόσο σημαντικό για την πλοκή, απλά ένα πονηρό κλείσιμο του ματιού. Ο Woody Allen από την άλλη με το Deconstructing Harry δεν κρύβει τίποτα. Με σαφείς επιρροές από το Wild Strawberries του Bergman παρακολουθούμε το road trip ενός συγγραφέα με writer’s block. Θυμάται στιγμές από την ζωή του και κεφάλαια από τα βιβλία του, δηλαδή βλέπουμε τον Allen να νευριάζει όλο τον κόσμο με την παιδιάστικη συμπεριφορά του και έπειτα να χρησιμοποιεί αυτό το υλικό σαν πηγή έμπνευσης για μυθιστορήματα, νευριάζοντας τους ακόμα περισσότερο. Κράξιμο όλων των γιατρών και δικηγόρων, άκρατη σεξομανία ενός μεσήλικα που σκέφτεται σαν 12χρονος σε ζαχαροπλαστείο και κλασικά αστείες ατάκες και σκηνές. Οι πρωταγωνιστές των βιβλίων, όμως, είναι αυτοί που μας βάζουν στο μυαλό του συγγραφέα όσο λίγες ταινίες. Ουσιαστικά βλέπουμε τι συνέβη, μετά πως αυτό το γεγονός φιλτραρίστηκε σε βιβλίο και όλο αυτό μέσα σε μια ταινία. Ακόμα και το τέλος περιέχει μια δόση αμφιβολίας για το αν είναι η πραγματικότητα ή άλλο ένα κεφάλαιο.

Εικόνα

Εικόνα

 
 

Ι will not die sober 
 
Ο Bukowski θα γελούσε αν του έλεγαν πως το ποτό δεν βοηθάει στο γράψιμο. Ο Hemingway θα τους πλάκωνε και ο Thompson θα νόμιζε ότι του μιλάει μια φωνή μέσα του. Ο καθηγητής Tripp στο Wonder Boys θα προσπαθούσε να αποφύγει την κουβέντα. Επτά χρόνια φαγούρας από το τελευταίο του best seller και έκτοτε καταχρήσεις, καμία απόφαση για τη ζωή και για το βιβλίο που δουλεύει, δεν μπορεί να αφήσει τίποτα απέξω. Ο μαθητής του, Tobey Maguire και ο ατζέντης του, Robert Downey Jr (όχι δεν είναι της Marvel η ταινία) θα τον βάλουν σε καταστάσεις που κάθε συγγραφέας θα ήθελε να ζήσει και το κορίτσι του, η Frances McDormant τον κράζει μήπως και ωριμάσει. Ο ίδιος, ένας Michael Douglas αγνώριστος, συμπεριφέρεται σαν τον μεγάλο Λεμπόφσκι της υψηλής κοινωνίας. Σκηνοθετικά θυμίζει 70’s γαλλική ταινία με επιρροές από αμερικάνικο σινεμά. Φωτογραφίζει καταπληκτικά το Pittsburgh με ζεστή ατμόσφαιρα μέσα στα σπίτια και ζοφερά τοπία. Οι ερμηνείες όπως και η μουσική δεν έχουν συναισθηματικές υπερβολές, γενικά συμβαίνουν πολλά σκηνικά ένα κρύο Σαββατοκύριακο και το τέλος αν και ηθικοπλαστικό δεν δείχνει αναγκαστικά τον σωστό δρόμο. Σε όλη την ταινία βλέπουμε επιτυχημένους συγγραφείς με τελείως διαφορετικές φιλοσοφίες, ακόμα και ο ίδιος ο Tripp στο προηγούμενο βιβλίο του τα ίδια έκανε αλλά τότε αυτό δούλευε. Εντωμεταξύ σε ένα άλλο Σαββατοκύριακο, πολλά χρόνια πίσω, ένα μπουκάλι ουίσκι είναι κρεμασμένο έξω από ένα παράθυρο. Θα μπορούσα να σταματήσω εδώ να γράφω για το Lost Weekend, η πρώτη σκηνή τα λέει όλα. Φιλμ νουάρ για τον αλκοολισμό, τόσο δυνατό που γνωστή μάρκα ποτών έδινε εκατομμύρια δολάρια για να μην προβληθεί. Ο μπλοκαρισμένος συγγραφέας θα κάνει τα πάντα για ένα ακόμα ποτηράκι, τουλάχιστον δεν έχει χάσει την φαντασία του. Θα δούμε όλα τα στάδια που περνάει μέσα από μια Νέα Υόρκη χωρίς καθόλου λάμψη και με απόκοσμη μουσική συνοδεία θερεμίνης. Σε μια σκηνή ενώ έχει γίνει ρεζίλι σε ένα μπαρ, ο πιανίστας σε δευτερόλεπτα θα το κάνει τραγούδι με όλους τους θαμώνες να συμμετέχουν, δείχνοντας τα αντανακλαστικά της εποχής με τον καλύτερο τρόπο. Η ταινία είναι τόσο διαχρονική όσο οι εθισμοί. Το μόνο που φαίνεται παλιό είναι η συμπεριφορά της κοπέλας του πρωταγωνιστή, τόσο υπομονή και καλοσύνη υπήρχαν μόνο στις ασπρόμαυρες ταινίες… 

Εικόνα

Εικόνα

 
 

Here’s looking at you kid 

Εδώ η υπόθεση περιπλέκεται. Η ενδοσκόπηση φτάνει μέχρι το DNA, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία που υπάρχουν και μερικά καινούρια ειδικά για αυτές τις ταινίες. Συγκεκριμένα στο Adaptation σεναριογράφος αναλαμβάνει να κάνει ταινία ένα βιβλίο με θέμα τις ορχιδέες. Όλα καλά μέχρι εδώ. Αυτό που βλέπουμε είναι αποσπάσματα από τη ζωή του, αποσπάσματα από το βιβλίο και αποσπάσματα από τη ζωή της συγγραφέας του βιβλίου. Ο σεναριογράφος προσαρμόζεται σαν άνθρωπος ενώ προσαρμόζει ένα βιβλίο σε ταινία που μιλάει για ορχιδέες, τα κατεξοχήν προσαρμοστικά λουλούδια… Δεν περίμενα κάτι άλλο από το δίδυμο που είναι υπεύθυνο για το Being John Malkovich, με τον Nicolas Cage να παίζει τον αληθινό σεναριογράφο αλλά και τον φανταστικό δίδυμο αδελφό του, δείχνοντας την κλάση του. Η Meryl Streep όπως πάντα υπέροχη, μεταμορφώνεται με άνεση από διανοούμενη 40άρα σε 18χρονη κυνηγό του πάθους. Το writer’s block υπάρχει από την αρχική σκηνή που ο Cage μονολογεί για την κρίση των 40 και την αρρωστοφοβία, ακριβώς όπως ξεκινάει το Υπόγειο του Dostoevsky. Όλα αυτά μαζί με ινδιάνους και τον Δαρβίνο μπλέκουν τέλεια μεταξύ τους, με το τέλος να είναι η απόλυτη ειρωνεία. Στο Birdman πάμε ένα βήμα παραπέρα. Πάλι βιογραφικό για τη ζωή ενός υπαρκτού προσώπου, του Michael Keaton στον καλύτερο ρόλο της καριέρας του. Πρώην Batman αλλά τώρα γέρος και ξεχασμένος. Προσπαθεί να ανεβάσει ένα θεατρικό για να φύγει η στάμπα του εμπορικού αλλά και για να μπει πάλι στα πράγματα. Το δικό του alter ego φοράει τη στολή των παλιών υπερταινιών και του πιπιλάει το μυαλό, ακριβώς όπως ο αδελφός του Cage στο Adaptation. Το δικό του block είναι υπαρξιακό, θα ήθελε να πάει καλά το θεατρικό αλλά έχει μετανιώσει που δεν συνέχισε να ενσαρκώνει τον Birdman. Γυρισμένη σχεδόν όλη σε μονοπλάνο που πέρα από εντυπωσιακό σαν τεχνική επιτυγχάνει ιδανικές μεταβάσεις από το πραγματικό στο φανταστικό. Ο Edward Norton με την Emma Stone και τον Zach Gallifianakis παίζουν τέλεια αλλά ο αληθινός πρωταγωνιστής είναι η κάμερα. Χρησιμοποιεί εκατοντάδες αριστουργηματικές ιδέες που δένουν μεταξύ τους με τον πιο Hollywood τρόπο, όπως περίπου η σχέση σινεμά/θεάτρου που παρακολουθούμε.

Εικόνα

 tryin' to adapt... 

Εικόνα

 


You can’t handle the truth 
 
Λένε πως όποιος δεν έχει ταλέντο στη γραφή γίνεται καθηγητής φιλολογίας. Ή κριτικός όπως λέει ο Keaton στο Birdman. Ακόμα και έτσι μπορεί να είναι καλός σε αυτό που κάνει, αρκεί να μη νομίζει πως του κλέψανε το Νόμπελ. Στο Prick Up Your Ears έχουμε την αληθινή ιστορία του θεατρικού συγγραφέα Joe Orton και του εραστή του. Άλλος ένας αβανταδόρικος ρόλος για τον Gary Oldman, ο Alfred Molina όμως δίνει ρεσιτάλ παίζοντας τον ζηλιάρη σύντροφο. Είναι σαν υποχόνδριος καταραμένος ποιητής, χαρακτηριστικό που χειροτερεύει βλέποντας τον Joe να κάνει πράγματα που ο ίδιος δεν τολμά. Του έμαθε ότι ήξερε αλλά έμεινε πίσω και στη ζωή και στην τέχνη. Ακόμα και στη φυλακή ο Joe εκμεταλλεύτηκε τον εγκλεισμό του με το να γράφει. Και να πειράζει τον Molina που μονίμως ψαρώνει. Η ιστορία λέγεται από την πιο σοβαρή σχέση που είχε με γυναίκα, την ατζέντη του που παίζει η Vanessa Redgrave. Γνωρίζει τα πάντα και έχοντας τα ημερολόγιά του, βλέπουμε με flashbacks πως μεγάλωσε. Ουσιαστικά παρακολουθούμε την μετάβαση στην δεκαετία του 60 με την άνθηση της pop κουλτούρας. Στο Henry Fool η σχέση δάσκαλου μαθητή είναι διαφορετική. Ο Simon ένας εργάτης γύρω στα 25, από αυτούς που 2 λεπτά μετά έχεις ξεχάσει, ζει μια τυπική συμβιβασμένη ζωή. Κάπου εκεί έρχεται ο Henry από το πουθενά, σαν από μηχανής θεός. Καμία σχέση με το ταλέντο και την αυτογνωσία δεν έχει αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να παρακινήσει τον Simon στο γράψιμο. Κυνική σάτιρα του βασανισμένου καλλιτέχνη, της πολιτικής, της οικογένειας και του internet μεταξύ άλλων. Μοιάζει περισσότερο αγγλική παρά αμερικάνικη, με τον σκηνοθέτη να γράφει όλα τα μουσικά κομμάτια επηρεασμένος από την Britpop. Ο Hal Hartley ήταν ο ορισμός του indie star σκηνοθέτη των 90’s και το πέτυχε με ελάχιστη χρήση εξωτερίκευσης συναισθημάτων και με τα ανάλογα καθαρά πλάνα. Όσο καθαρά μπορεί να είναι τελοσπάντων με το toilet humor της ταινίας. Αλλά αυτό είναι το μέσο της σάτιρας για μια κοινωνία εθισμένη στα σκουπίδια.

Εικόνα

Εικόνα

 
 

Reality isn’t what it used to be
 
Οι 2 πιο ασαφείς ταινίες της λίστας, δίνουν την αίσθηση πως είμαστε συνέχεια σε ένα λαβύρινθο. Θεατρικός συγγραφέας του Broadway θα μπλοκάρει προσπαθώντας να γίνει σκηνοθέτης στο Hollywood. Γνωρίζει χαρακτήρες που η υπερβολή τους γίνεται καυστική. Βασικά δεν κάνει τίποτα ο Barton Fink, κοιτάει και δεν πιστεύει στα μάτια του. Και ούτε και εμείς στα δικά μας με αυτά που βλέπουμε. Οι τοίχοι που στάζουν, η κοπέλα στον πίνακα, η εμμονή με τα παπούτσια δεν είμαι σίγουρος τι ακριβώς συμβολίζουν. Ούτε και οι αδελφοί Coen, υποστηρίζοντας πως είναι περισσότερο μια άσκηση που θα τους βοηθούσε να ξεμπλοκάρουν δημιουργικά. Ακόμα και η σκέψη πως ότι βλέπουμε δεν είναι η πραγματικότητα, αλλά το θεατρικό που ήθελε να γράψει πριν φύγει από τη Νέα Υόρκη ταιριάζει: Μένει σε μια τρύπα, καμία σχέση με λάμψη Hollywood και όταν χαζεύει μια φωτογραφία βγαίνει έξω από το δωμάτιο. Μάλλον στο μυαλό του… Ο γείτονας του είναι ο κατεξοχήν θεατρικός χαρακτήρας, που ο Barton πατρονάρει όπως τον ίδιο το αφεντικό του στούντιο. Σε όλη την ταινία μιλάει για το πώς θέλει να δημιουργήσει κάτι για τον απλό άνθρωπο και συνέχεια αυτοδιαψεύδεται. Ακόμα πιο ασαφής είναι η Λάμψη. Συγγραφέας αναλαμβάνει με την οικογένεια του την συντήρηση ενός ξενοδοχείου για το χειμώνα. Ευκαιρία να γράψει το μυθιστόρημα του. Αν έχεις writer’s block και είσαι αποκλεισμένος στο πουθενά, τι κάνεις για να σου έρθουν ιδέες; Το τι γίνεται είναι γνωστό, θα ήθελα όμως να αναφέρω το Kubrick’s Odyssey. Ντοκιμαντέρ που υποστηρίζει πως ο Kubrick σκηνοθέτησε την προσεδάφιση στη σελήνη και σαν αντάλλαγμα η Nasa του έδωσε λεφτά και τεχνολογία για να γυρίσει το 2001. Και τώρα το καλύτερο. Η Λάμψη είναι η καλά κρυμμένη ιστορία αυτού του γεγονότος. Το θέμα είναι πως όλα ταιριάζουν και εννοώ τα πάντα. Δεν το πιστεύω βέβαια, μπορεί και να έγινε ξέρω 'γω… Το εντυπωσιακότερο όμως πέρα από τον τύπο που έκατσε και τα σκέφτηκε είναι ο ίδιος ο Kubrick. Τι πολυεπίπεδες ταινίες έχει γυρίσει δίνοντας τροφή για νέες θεωρίες που ούτε ο ίδιος δεν είχε σκεφτεί.

Εικόνα

Εικόνα

 
 

I saved Latin. What did you ever do?
 
Οι ισπανόφωνες ταινίες της λίστας. Αλλά και 2 ιστορίες για την επιστροφή στις ρίζες. Το Distinguished Citizen ξεκινάει με τον συγγραφέα να κάνει βαρυσήμαντες δηλώσεις. Στο τέλος κλασικά θα διαψευστεί. Είναι και αυτό μέρος της θεραπείας… Έχοντας πάρει το Νόμπελ, αποφασίζει να δεχθεί την πρόσκληση από το χωριό του που έχει να πάει 30 χρόνια. Μέχρι τότε το επισκεπτόταν στην φαντασία του για να γράψει τα έργα του. Φτάνοντας συναντά όλα τα στερεότυπα της επαρχίας, εισπράττει ζήλια και τελικά η όλη εμπειρία θα τον κάνει να αναθεωρήσει. Λίγο σαν ντοκιμαντέρ λίγο σαν τηλεταινία δεν έχει ακριβές στυλ και τα κλισέ είναι παντού, αλλά ο συγγραφέας είναι πολύ καλός και ο μόνος πολυδιάστατος χαρακτήρας. Σαν να είναι δηλαδή ο ίδιος μέσα στο βιβλίο του. Αλλά δεν είναι. Λένε πως δεν πρέπει να συναντάς τους ήρωες σου γιατί μπορεί να απογοητευτείς. Αυτό τελικά ισχύει και για τους ήρωες που εσύ ο ίδιος δημιουργείς. Το Pain and Glory είναι η καινούρια ταινία του Almodovar. Ο Banderas παίζει μια κοντινή εκδοχή του Almodovar, δεν ξέρω την προσωπική του ζωή, αλλά εδώ έχουμε έναν παραιτημένο σκηνοθέτη που βασανίζεται με την μητέρα του, τις αρρώστιες και τους παλιούς έρωτες. Αποφασίζει να κάνει το πρώτο βήμα προσπαθώντας να συμφιλιωθεί με έναν πρωταγωνιστή του (πιθανότατα τον Banderas) και η ιστορία ξετυλίγεται, χωρίς τα σκηνοθετικά και ερμηνευτικά ξεσπάσματα που έχουμε συνηθίσει από το δίδυμο. Τα πλάνα είναι καταπληκτικά, θυμίζουν Wes Anderson αλλά με σαφώς σκοτεινότερη διάθεση. Στα flashbacks που όλα είναι φωτεινότερα, η Penelope Cruz υποδύεται την μητέρα του και κάπου εκεί o πρώτος έρωτας θα του χτυπήσει την πόρτα. Μπορεί λοιπόν να μην σκηνοθετεί λόγω block αλλά τις λέει τις ιστορίες του, φαίνεται πως έχει πολλά να δώσει ακόμα και χρειάζεται ένα σπρώξιμο. Από μια αναπάντεχη επίσκεψη, ή από ένα σενάριο που ξεθάβει για να θάψει το τσεκούρι του πολέμου και να καπνίσει την πίπα της ειρήνης. Καπνίζοντας θα πάει νοητά στο παρελθόν, για να γυρίσει πίσω δυνατότερος. Make peace with your demons!

Εικόνα

 
 
 
Use your illusions
 
Από τη στιγμή που ακόμα και πολυγραφότατοι καλλιτέχνες όπως ο Stephen King και ο Woody Allen έχουν βιώσει writer’s block, μπορεί να συμβεί στον καθένα. Καμιά ταινία της λίστας όμως δεν δείχνει το ενδεχόμενο ο ήρωας να το ξεπερνάει, αλλά αυτό που δημιουργεί να είναι μέτριο. Η ζωή δεν έχει πάντα happy end και είτε έχω writer’s block ή block με την γενικότερη έννοια, το θέμα είναι να το ξεπεράσω. Αν αυτό που καταφέρω είναι κάτι που δεν μου αρέσει και δεν περίμενα, τουλάχιστον τώρα δεν έχω ούτε block ούτε ψευδαισθήσεις. Οι ψευδαισθήσεις είναι χρήσιμες αλλά ο απώτερος σκοπός είναι η ανηφόρα. Attack the block με ότι έχεις! Ότι και αν συναντήσω στην κορυφή της, μπορώ να καπνίσω ένα τσιγάρο αγναντεύοντας τη θέα.