Εικόνα
*κεντρική φωτογραφία από τη χριστουγεννιάτικη Αθήνα του 1980. "Μην αναπνέετε. Δημιουργείτε νέφος" ήταν το ειρωνικό σύνθημα που ακουγόταν από τους πολίτες, εξαιτίας της αποπνικτικής κατάστασης. Το φωτοχημικό νέφος είχε κατακλύσει την πρωτεύουσα και ήταν από ρύπους που προέρχονταν από μηχανές καύσης βιομηχανιών και αυτοκινήτων. Όμως.. που βρισκόμαστε σήμερα;
Αθήνα 2023. Mια πόλη πυκνοκατοικημένη και πολυσυζητημένη για τον ζωντανό της χαρακτήρα και τη ζωή στους δρόμους της. Πώς άλλωστε να μην ήταν; Σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας κατοικεί στην Αθήνα και τα πέριξ, μετά το τεράστιο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης και αστυφιλίας που συντελέστηκε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και συνεχίζεται έως και σήμερα. Σχεδόν 3,2 εκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν και φυσικά μετακινούνται στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας. Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε πραγματικά το κόστος που έχει στην υγεία μας η συσσώρευση των ρύπων από τα μέσα μεταφοράς που κυκλοφορούν στην πόλη; Πόσοι από εμάς έχουμε αντιληφθεί κάθε φορά που παίρνουμε το αυτοκίνητό μας ή το μηχανάκι μας ότι συμβάλλουμε στο τεράστιο πρόβλημα των ατμοσφαιρικών και ηχητικών ρύπων ενός φαύλου κύκλου που η κακή διαχείριση από πλευράς πολιτείας διαχρονικά αλλά και η κακή, επίσης διαχρονικά, οδηγική κουλτούρα μας τελικά αποτελούν έναν κίνδυνο για την υγεία και την καθημερινότητά μας; Είναι γεγονός ότι η ατμοσφαιρική και ηχητική ρύπανση στην πόλη μας οφείλεται κατά συντριπτικό ποσοστό στα μέσα μεταφοράς. Τι θα μπορούσε όμως να γίνει;
Ας ξεκινήσουμε με τα γεγονότα. Η ατμοσφαιρική μόλυνση στο κέντρο μιας μεγαλούπολης, όπως είναι η Αθήνα, μπορεί οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες όπως η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η ανακύκλωση και η μείωση των αποβλήτων, το εμπόριο, όμως η πρώτη αιτία παραμένει η κυκλοφορία των οχημάτων. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από το 2020 αναφέρει ότι “το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) είναι η αιτία για τουλάχιστον 68.000 πρόωρους θανάτους ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Αθήνα τακτικά ξεπερνά τα ευρωπαϊκά όρια για το συγκεκριμένο ρύπο (40 μικρογραμμάρια Νο2 ανά κυβικό μέτρο αέρα), με το κομμάτι που αφορά τις μεταφορές αποτελεί με μεγάλη διαφορά την κυριότερη πηγή μόλυνσης σε σχέση με τους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας και άλλα”. Συγχρόνως, εκτός από τον “αέρα” που αναπνέουμε, ως κάτοικοι του κέντρου συγχρόνως βιώνουμε και μία άλλη μορφή ρύπανσης, την ηχητική. Η ηχορύπανση λοιπόν είναι ένα υπαρκτό και σοβαρό πρόβλημα. Το 94% των Αθηναίων υποφέρει από τον θόρυβο και το 2021 ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) αναφέρει ότι οι μισοί κάτοικοι των κέντρων των πόλεων της Ευρώπης ζουν σε περιοχές όπου η στάθμη θορύβου ξεπερνάει το όριο όχλησης κατά 15% τουλάχιστον. Η πόλη μας και συγκεκριμένα το Αθηναϊκό κέντρο βρίσκεται σταθερά στις πρώτες θέσεις. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, επιβεβαιώνει με τις μετρήσεις του το γεγονός: 94% των κατοίκων του αθηναϊκού δήμου εκτίθεται καθημερινά σε θόρυβο πάνω από 65 ντεσιμπέλ, ενώ 10% από αυτό σε θόρυβο πάνω από 75 ντεσιμπέλ. Αν θέλουμε να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό τότε πρέπει να σκεφτούμε πως προσομοιάζει με ένα τηλέφωνο που χτυπά για τη μισή μέρά μας ασταμάτητα. Εύκολο θα λέγαμε να το αντιληφθούμε βέβαια και βιωματικά μιας και για τους περισσότερους από εμάς που κατοικούμε στο κέντρο, το πρώτο πράγμα που μας κάνει εντύπωση όταν αλλάζουμε περιοχή ή στις διακοπές και τις εκδρομές μας είναι η ξαφνική ησυχία στα αυτιά μας. Αποτελέσματα της παρατεταμένης έκθεσης στην ηχορύπανση των πόλεων δυστυχώς είναι θέματα υγείας που αφορούν το άγχος, τα καρδιαγγειακά, ταχυπαλμίες, κρίσεις πανικού και άλλα.
Επιστρέψαμε λοιπόν να συζητήσουμε για όλα αυτά στη Σχολή Οδηγών της γειτονιάς μας στα Εξάρχεια, με τον Νίκο Σπυράτο. Ο δάσκαλος οδήγησης και κάτοικος του κέντρου μας διαφώτισε σχετικά με διάφορες λύσεις και τις πιθανότητες εφαρμογής τους στην τοπική πραγματικότητα.
*δημοσίευση επίσης από τη χριστουγεννιάτικη Αθήνα του 1980 / περισσότερα για το νέφος του τότε, στη Μηχανή του Χρόνου
Φακτ: Το Κοινό Κέντρο Ερευνών αναφέρει πως οι συγκεντρώσεις του μονοξειδίου και του διοξειδίου του αζώτου θα μπορούσαν να βελτιωθούν έως 40%, κυρίως μέσω μιας σειράς από μέτρα που προβλέπουν την επιβολή περαιτέρω περιορισμών στα παλιά diesel αυτοκίνητα, φορτηγά και van.
Είναι λύση τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα; Το ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι τόσο οικολογικό όσο και το ρεύμα που καταναλώνει (Daily mail, Ιούλιος 2023). Πολύς λόγος γίνεται πια για την αδιαμφισβήτητη μείωση των ρύπων με την αντικατάσταση των οχημάτων με ηλεκτρικά. Πόσο στα αλήθεια όμως είναι οικολογικά τα ηλεκτροκίνητα οχήματα και τελικά πόσο εφικτό είναι να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο στην Ελλάδα και την Αθήνα; Ο Νίκος Σπυράτος μας λέει “Το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, θεωρητικά δεν παράγει ρύπους. Tι γίνεται όμως με τη φόρτιση και την παραγωγή του;”. Μαθαίνουμε λοιπόν από τον δάσκαλο, πως ναι μεν πρακτικά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα μπορούσαν (και ίσως μελλοντικά να αποτελέσουν υποχρεωτικά) μία λύση όμως υπάρχουν διαφορές προβληματικές που αναπτύσσονται γύρω από το ζήτημα. Η πρώτη από αυτές αφορά τη φόρτιση και την κατασκευή τους. Προς το παρόν λοιπόν στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, το να οδηγεί κανείς ηλεκτρικό αυτοκίνητο απλώς μεταφέρει τη μόλυνση από την εξάτμιση στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας της εκάστοτε χώρας. “Στη χώρα μας που ούτως ή άλλως δεν παράγεται καθαρή ηλεκτρική ενέργεια είναι δώρον-άδωρον” και μάλιστα ακόμα χειρότερα, η κύρια πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα είναι η καύση ορυκτών καυσίμων, όπως φυσικό αέριο και πετρέλαιο, σε θερμοηλεκτρικά εργοστάσια. Ένα άλλο ζήτημα, σε διεθνές επίπεδο αφορά στην παραγωγή των μπαταριών λιθίου ή κοβαλτίου η κατασκευή των οποίων έχει πολλάκις κατηγορηθεί για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, ζητήματα παιδικής εργασίας και άλλα. Επιπροσθέτως “το κουφάρι”, όπως συζητάμε, παράγεται με τους ίδιους αντί-οικολογικούς τρόπους που παράγεται και ένα συμβατικό αυτοκίνητο. Σε τοπικό επίπεδο και αν αφήσουμε στην άκρη το όλο ζήτημα της πηγής της ηλεκτρικής ενέργειας, ο Νίκος Σπυράτος, μας λέει: “Σε μία πόλη όπως ή Αθήνα, που θα φορτιστούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα; Στο κέντρο (και ειδικότερα στην περιοχή μας) ήδη δεν υπάρχουν βενζινάδικα, στις εθνικές οδούς χρειάζεται τουλάχιστον μία ώρα για να φορτιστεί ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, δεν υπάρχουν σημεία φόρτισης, δεν υπάρχουν συνεργεία, δεν υπάρχουν ακόμα οι υποδομές και δεν είναι εφικτό να κυκλοφορεί κάποιος χωρίς να τον επηρεάσει αυτό το πλαίσιο. Eίμαστε σε μεταβατικό στάδιο και θα αργήσουμε πολύ”. Η ταξικότητα στην απόκτηση των ηλεκτρικών οχημάτων είναι ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει, με την πολιτεία να επιδοτεί την απόκτησή τους και να απευθύνεται σ’ ένα πολύ μικρό κομμάτι της κοινωνίας το οποίο μπορεί να ανταπεξέλθει στο υψηλό κόστος αγοράς τους. “Η επιδότηση αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων αφορά μια ελίτ που ήδη έχει άλλα δύο ή τρία αυτοκίνητα και όχι τον μέσο οδηγό και πολίτη”. Παρόλα αυτά, όπως συζητάμε, ένα εφικτό μέτρο θα ήταν η απόσυρση παλαιών οχημάτων και η επιδότηση νεότερων και λιγότερο μολυσματικών ακόμα και μεταχειρισμένων έτσι ώστε να μπορούν όλοι να επωφεληθούν αλλά και τελικά να υπάρξει πραγματική μείωση των ρύπων. Για όσους ενδιαφέρονται όμως να αποκτήσουν ένα πιο πράσινο όχημα, τα υβριδικού τύπου είναι προς το παρόν η καλύτερη και ασφαλέστερη λύση για λιγότερη μόλυνση και ασφάλεια μετακίνησης. Τέλος, σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε να χρησιμοποιούμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς αλλά και να προωθηθεί το ποδήλατο ως τρόπος μετακίνησης σε μικρές αποστάσεις, με περισσότερους και ασφαλέστερους ποδηλατοδρόμους σε όλη την Αθήνα.
Εικόνα
Φακτ: Το Λονδίνο, η Στοκχόλμη και το Μιλάνο, το Γκέτεμποργκ έχουν επιβάλλει χρεώσεις για την είσοδο σε «Ζώνες χαμηλών ρύπων» με αποτέλεσμα μείωση της κίνησης κατά 12%. Σε ευρωπαϊκές πόλεις που έχουν τις υποδομές, ήδη εφαρμόζεται το μέτρο των διοδίων, μια διαδικασία που γίνεται με πομποδέκτες στην είσοδο του δακτυλίου, ενώ έχουν ορισθεί και ζώνες χαμηλών εκπομπών ρύπων, κάτι που σημαίνει ότι απαγορεύεται η είσοδος σε ρυπογόνα αυτοκίνητα. Είναι τα διόδια λύση για το Αθηναϊκό κέντρο;
Κέντρο χωρίς αυτοκίνητα; Είναι εφικτό να μην υπάρχουν καθόλου αυτοκίνητα στο κέντρο της Αθήνας; “Φυσικά και είναι εφικτό”, μας λέει ο δάσκαλος, “όμως δεν υπάρχει καμία πολιτική βούληση για κάτι τέτοιο, τα μέτρα που λαμβάνονται από την πολιτεία γίνονται μόνο κατ’ επίφαση και για καθαρά εισπρακτικούς λόγους”. Συζητάμε για το παλιό μέτρο του δακτυλίου που ισχύει έως και σήμερα και τα προβλήματα γύρω από αυτό. “Στην ουσία δεν εφαρμόζεται ποτέ, παρά μόνο για εισπρακτικούς λόγους”. Οι λόγοι που θα μπορούσε να σταματήσει η κυκλοφορία αυτοκινήτων στο ιστορικό κέντρο αφορούν στη μείωση της κίνησης, του θορύβου, αλλά και στην προστασία των κτιρίων και των μνημείων από όλους αυτούς τους ρύπους και κυρίως στην υγεία των κατοίκων που αποδεδειγμένα πλήττεται από την κυκλοφορία των οχημάτων. “Ας μη γελιόμαστε, για να προστατέψει η πολιτεία το κέντρο θα πρέπει να προστατέψει και τον κάτοικο του κέντρου. Εμείς όντας οι ίδιοι κάτοικοι, ξέρουμε ότι συμβαίνει το αντίθετο, σκοπός είναι η μείωση των μονίμων κατοίκων και η τουριστικοποίησή του και βιώνουμε τις δυσκολίες καθημερινά”.
Φακτ: Το κυκλοφοριακό “κάνει θόρυβο”. Σύμφωνα με την έκθεση της Ένωσης Ευρωπαίων Κατασκευαστών Αυτοκινήτων, κυκλοφορούν συνολικά 5.126.024 επιβατικά αυτοκίνητα στη χώρα μας, ενώ, εάν συμπεριλάβουμε στη λίστα και τα επαγγελματικά (λεωφορεία και φορτηγά), τότε ο αριθμός τους ανεβαίνει στα 6,2 εκατομμύρια. Αυτό κατατάσσει τη χώρα σε αναλογία με τον πληθυσμό της σ΄ένα από τα κράτη της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη αναλογία πληθυσμού και αυτοκινήτων. Συγχρόνως ένα τεράστιο κομμάτι ηχορύπανσης προέρχεται από τους κάγκουρ.. :) εε.. τα δίκυκλα.
Ηχορύπανση και ζωή σε υψηλά ντεσιμπέλ. Τι μπορούμε να κάνουμε για βελτιώσουμε από τα μέσα το θέμα της ρύπανσης από τα μεταφορικά μέσα; “Για να μειωθεί ο θόρυβος για αρχή θα πρέπει να εφαρμόζονται τα μέτρα. Ποιος ελέγχει τελικά αυτούς που ελέγχουν;” Οι έλεγχοι στη χώρα μας όπως το ΚΤΕΟ είναι προσχηματικοί, και το μέτρο κάρτας θορύβου δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Επανερχόμαστε στην αναγκαιότητα μιας ουσιαστικής απόσυρσης προσβάσιμης σε όλους. ”Δεν πρέπει η απόσυρση να αφορά μόνο στην αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων αλλά στη σταδιακή απόσυρση όλων των θορυβωδών οχημάτων”. Σε μια χώρα με κομμένες εξατμίσεις και πολιτική μόνο προστίμων πρέπει για αρχή να αλλάξει η νοοτροπία σε εμάς τους ίδιους, να σταματήσει η νοοτροπία της αστυνόμευσης πάνω από τα κεφάλια μας αλλά να λειτουργήσουμε με ενσυναίσθηση (σκέψου διπλά πριν πατήσεις κόρνα, γκαζώνεις και εκνευριστείς). Ακόμα καλύτερα και σύμφωνα με τον Νίκο Σπυράτο, “ας αφήσουμε τα μέσα στο κέντρο και ας πάρουμε, όσο είναι εφικτό, τα πόδια μας. Τα οφέλη για την υγεία μας είναι άλλωστε πολλαπλά και συλλογικά και ατομικά”
Εικόνα
Τελικά, ποιος παράγει τη μόλυνση; Μήπως είμαστε εμείς οι ίδιοι; Ως κάτοικοι του αθηναϊκού κέντρου και όχι μόνο, ξέρουμε ότι βρισκόμαστε σε μια πολιτεία που δεν έχει στο κέντρο τον κάτοικο και ως κάτοικοί της ιστορικής μας γειτονιάς των Εξαρχείων ξέρουμε από πρώτο χέρι ότι κάθε αλλαγή ξεκινά από εμάς, τις αρχές μας, το πείσμα μας και τον αλληλοσεβασμό. Ας μην το ξεχνάμε αυτό πίσω από το τιμόνι. Και όπως κλείσαμε όμορφα και πρωτότυπα τη συζήτησή μας με τον Νικόλα Σπυράτο μας προέτρεψε θυμόμαστε τον στίχο του Εγγονόπουλο από το “Σονέτο μάλλον απαισιόδοξο” που λέει:
{..}.Νά ελπίζης - να ελπίζης πάντα - πώς ανάμεσα εις τους
ανθρώπους,
-που τους ρημάζει η τρομερή «ευκολία»-
θα συναντήσης απαλές ψυχές με τρόπους
που τους διέπει καλωσύνη - πόθος ευγένειας - ηρεμία.
Ίσως όχι πολλές - ίσως νασ’ άτυχος: καμμία-
τότες εσύ προσπάθησε να γενής καλλίτερος
είς τρόπον ώστε να έρθη κάποια σχετική ισορροπία {..}
Ευχαριστούμε πολύ τη Σχολή Οδηγών Σπυράτος και τον Νικόλα Σπυράτο για τις, πάντοτε, διαφωτιστικές συζητήσεις και αναζητήσεις για μία καλύτερη ζωή στη γειτονιά και στην πόλη μας!
Δείτε ακόμη
*Η Σχολή Οδηγών Σπυράτος βρίσκεται στην Ασκληπιού 52 & Καλλιδρομίου, μπορείς να βρεις όλα τα στοιχεία της στο City Guide του inExarchiagr. Ευχαριστούμε Νίκο!
Συντάκτης: Κλέλια Αρμπηλιά / Eπιμέλεια δημοσίευσης: George Fiorakis
