Εικόνα
έρευνα/κείμενο: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
Στα μισά ακριβώς της δεκαετίας του 50, εκδίδεται ο δεύτερος στην ιστορία της Ελλάδας Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός. Είναι όμως ο πρώτος που καθορίζει τον τρόπο ανοικοδόμησης και ένα νέο κεφαλαίο στην πολεοδομία ξεκινά. Ειδικά για την ανασυγκρότηση της Αθήνας, η εφαρμογή του νέου ΓΟΚ υπήρξε καταλυτική: διατάξεις σχετικές με την οριζόντια και επομένως πολυάριθμη ιδιοκτησία που οδήγησαν στην με αντιπαροχή κατασκευή ακόμα και παραπάνω από 6 ορόφους κατοικίας, ή διατάξεις σχετικές με το συνεχές χωρίς ελεύθερους χώρους σύστημα δόμησης στο πυκνοκατοικημένο κέντρο, δεν άργησαν να προσδώσουν στην Αθήνα τη μορφή που έχει σήμερα.
Την εποχή αυτή δεν μεταλλάσσεται μόνο η πόλη. Μεταλλάσσεται ο χαρακτήρας της οικονομίας, μεταλλάσσεται η ίδια η σύνθεση της κοινωνίας. Η ογκώδης και σε πολλές περιπτώσεις ανεξέλεγκτη οικοδομική αυτή δραστηριότητα είναι μια τεράστια επιχειρηματική δραστηριότητα, στην οποία στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό η οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Οι πολυκατοικίες είναι εμπορεύσιμο προϊόν για ανθρώπους κάθε εισοδήματος και κοινωνικής τάξης, γι αυτό και οι περισσότερες χτίστηκαν μαζικά από εργολάβους, αποτελώντας σε γενικές γραμμές ένα επαναλαμβανόμενο και τυποποιημένο με μικρές παραλλαγές, κατασκευαστικό μοτίβο.
Εικόνα
Παράλληλα όμως με όλη αυτή την εργολαβική ανοικοδόμηση, τα χρόνια αυτά αποτελούν τη δεύτερη σημαντική περίοδο της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Είναι η στιγμή που οι θεωρητικές αναζητήσεις του μεσοπολέμου επαναδιατυπώνονται και οι διεθνείς τάσεις της μοντέρνας αρχιτεκτονικής φιλτράρονται μέσα από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Νέα υλικά κατασκευής και νέα είδη κτιρίων εμφανίζονται για να καλύψουν τις νέες ανάγκες των ανθρώπων της εποχής αυτής. Έτσι, τα κτίρια που κατασκευάζονται, εξοχικές κατοικίες, ξενοδοχεία, κτίρια γραφείων, πρατήρια καυσίμων και πολυκατοικίες, βάζουν ακόμα μια φορά τους αρχιτέκτονές τους στην σφαίρα των διεθνών κατακτήσεων.
Ένας από τους αρχιτέκτονες αυτούς είναι ο Θουκυδίδης Βαλεντής, ο οποίος τριάντα σχεδόν χρόνια μετά τις πολυκατοικίες των αδελφών Μιχαηλίδη και της Μ. Αγγελίδου, επιστρέφει το 1962 ξανά στα Εξάρχεια και κατασκευάζει την πολυκατοικία στη γωνία των οδών Τοσίτσα 6 και Ζαΐμη, μια εξαώροφη οικοδομή που επιβάλλεται στο χώρο τόσο με τον όγκο όσο και με το χρωματισμό της. Έχοντας αφήσει τη μορφολογική αυστηρότητα για τα δημόσια κτίρια, ο Βαλεντής κατασκευάζει μια μεσοαστική πολυκατοικία, που ενώ φαίνεται
να ακολουθεί ένα τυπικό σχήμα, κρύβει στις λεπτομέρειές της τη γοητεία του
μοντερνισμού, καθώς η εξωτερική μορφή ακολουθεί την εσωτερική λειτουργικότητα.
Εικόνα
Εικόνα
//
Δείτε ακόμη:
- Urban Arch Tales #1: Το κτίριο στην Στουρνάρη & Ζαΐμη (1933)
- Urban Arch Tales #2: Ατμοηλεκτρικός Σταθμός ΑΗΣ (1903)
- Urban Arch Tales #3: Η προαστιακή έπαυλη Κλωναρίδη
- Urban Arch Tales #4: Μέγαρο Prokesch στη Φειδίου
- Urban Arch Tales #5: Το κτίριο στην Ηπείρου και Μιχαήλ Βόδα
//
Εικόνα
Οι καθαροί οριζόντιοι άξονες τονίζονται με τα συνεχή επιμήκη μπαλκόνια με το λιτό κιγκλίδωμα, ενώ η πλίνθινη επένδυση που αφήνει ακάλυπτες τις επιφάνειες πάνω από τις πόρτες, και τα εμφανή δομικά στοιχεία του κτιρίου τονίζουν τους κατακόρυφους. Στην ένωση των δύο όψεων σχηματίζεται μια βαθιά γωνία, στην οποία καταλήγουν τα γεωμετρικά στοιχεία του κτιρίου. Ο όγκος διασπάται και σε αυτό βοηθά και η σχεδίαση του κανάβου στο σημείο αυτό, ένα στοιχείο όμως που χάθηκε σε κάποιο μεταγενέστερο χρωματισμό των όψεων.
Το ισόγειο χρησιμοποιείται στην πλευρά της Ζαΐμη και κατά μήκος της παρόδιας στοάς, από εμπορικά καταστήματα. Την περίοδο αυτή οι παρόδιες στοές, που η ελληνική αστική αρχιτεκτονική γνωρίζει ήδη από το 19 ο αιώνα, επανέρχονται στο προσκήνιο και επιβάλλονται από τον πολεοδομικό σχεδιασμό για λειτουργικούς λόγους, καθώς η πόλη μεγαλώνει χωρίς να διαπλατύνονται οι στενοί της δρόμοι. Έτσι, οι ανοιχτοί χώροι των παρόδιων στοών, όπως συμβαίνει κατά μήκος της Ζαΐμη, εξυπηρετούν την ελεύθερη κίνηση των ανθρώπων στα πεζοδρόμια, για να κάνουν τα ψώνια τους ανενόχλητοι από αυτοκίνητα και προστατευμένοι από τις καιρικές συνθήκες.
Εικόνα
Εικόνα
//
Δείτε ακόμη:
- Ο θρυλικός Πύργος της Πατησίων
- Βαλκανικό Αφιέρωμα: Βουκουρέστι
- Στο κτίριο μυστήριο στην Ακαδημίας 58Α
Εικόνα
Η κύρια όψη του κτιρίου στέφεται, όπως σε ωραία ελληνικά περιγράφει ο ΓΟΚ του 55, με διακοσμητική κιονοστοιχία, δηλαδή πέργκολα, από μπετόν και γυαλί. Ο Βαλεντής, επιλέγοντας να χρωματίσει τις επίπεδες επιφάνειες του κτιρίου με ανοιχτό χρώμα, το οποίο βρίσκεται σε έντονη αντίθεση με το ζεστό κόκκινο χρώμα των τούβλων, δημιουργεί την εντύπωση ότι το φως διαπερνώντας το γυαλί, διαχέεται από το ψηλότερο σημείο του κτιρίου μέχρι το έδαφος.
Το 1962, η μοντέρνα πολυκατοικία του Βαλεντή προσθέτει ένα ακόμα κομμάτι στην αρχιτεκτονική μας ιστορία, έτσι όπως αυτή αποτυπώνεται στην οδό Τοσίτσα από τον 19 ο αι με τα κτίρια του Πολυτεχνείου και του Αρχαιολογικού Μουσείου, και από τα κτίρια του μεσοπολέμου (ακόμα και του Ακροπόλ, μιας σε αυτό καταλήγει το μάτι μας όταν την κατηφορίζουμε), μέχρι τα μεταπολεμικά.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Και αυτή η ιστορία μπορεί να είναι μεν αποσπασματική, αφού ούτε φροντίσαμε να διατηρήσουμε στο πέρασμα των χρόνων σύνολα κτιρίων του παρελθόντος μας, ούτε μεριμνήσαμε να έχουν τα νέα κτίρια μια αρχιτεκτονική συνέχεια σε σχέση με το δομημένο περιβάλλον, δεν μας εμποδίζει ωστόσο να αναγνωρίζουμε την αισθητική, κοινωνική και ιστορική αξία νεώτερων κτιρίων που συμβολίζουν την πρωτοποριακή δημιουργία στη διάρκεια μιας εποχής που άλλαξε τη ριζικά τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα της πόλης.
Εικόνα
κείμενο/έρευνα: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis - advart photos
ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
*φωτογραφίες ελεύθερες για αναδημοσίευση, αν δεν αφορά εμπορική χρήση, με αναφορά της πηγής
**Ευχαριστούμε το αρχιτεκτονικό γραφειο ATHEN/ και τον Γιωργο Ασιμομύτη για τη βοήθεια και τη φιλοξενία
