Εικόνα
έρευνα/κείμενο: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis
Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1928. Είναι τα χρόνια των μεγάλων οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών μεταβολών, τόσο στην Ευρώπη όπου δεν έχει ορθοποδήσει ακόμη μετά τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, όσο και στην Ελλάδα όπου οι πληγές της μικρασιατικής καταστροφής είναι ακόμη ανοικτές. Είναι η εποχή που η Ελλάδα μετασχηματίζεται. Έχει πια διευρυμένα γεωγραφικά σύνορα, μέχρι τη Θράκη και την Κρήτη. Έχει επομένως νέους και ετερόκλητους πληθυσμούς, τους Μικρασιάτες πρόσφυγες και τους ανθρώπους που ζούσαν σε περιοχές που ως τότε ανήκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία. Γι΄αυτό λοιπόν, στα πρώτα χρόνια του μεσοπολέμου, ο προσδιορισμός της εθνικής ταυτότητας επανέρχεται στο προσκήνιο.
Στην αρχιτεκτονική, όπως συμβαίνει και στη λογοτεχνία, στην ποίηση, στη μουσική και στη ζωγραφική της περιόδου αυτής, γίνεται μια επιστροφή στις ιστορικές αναμνήσεις, σε μια προσπάθεια θα λέγαμε ενίσχυσης του αισθήματος της ελληνικότητας. Έτσι, τα αρχιτεκτονικά ρεύματα του νεοκλασικισμού και του εκλεκτικισμού, τα οποία ανθούν στη Δύση και στην Αμερική από τον προηγούμενο αιώνα, χρησιμοποιούνται για να αναδείξουν ή για να επιδείξουν απλά τα σύμβολα της αρχαιότητας και του Βυζαντίου.
Για τον Αθανάσιο Δεμίρη, όμως, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Ο σχεδιασμός της πολυκατοικίας στην Ηπείρου και M. Βόδα δεν γίνεται μόνο για την προβολή του παρελθόντος μας, μέσα από την τυπική επανάληψη των αρχαιοελληνικών μοτίβων. Αντίθετα, το κτίριο αντικατοπτρίζει τη βαθιά γνώση του αρχιτέκτονα για την αρχαία και τη βυζαντινή αρχιτεκτονική αναδεικνύοντας τη δομή και τους συμβολισμούς τους. Ο ίδιος μάλιστα αφιέρωσε μέρος της δουλειάς του στο σχεδιασμό εκκλησιών και στην αναστήλωση μνημείων και ενδεχομένως να είναι από τους λίγους, αν όχι ο μοναδικός, αρχιτέκτονες του εκλεκτικισμού, που έχει μελετήσει λεπτομερώς την αρχιτεκτονική των ιστορικών περιόδων της Ελλάδας, πριν την εφαρμόσει στα κτίρια που κατασκευάζει.
Εικόνα
Εικόνα
Στο κτίριο αυτό λοιπόν, τα σύμβολα της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου ενσωματώνονται σε μια σύνθεση που δεν παραβλέπει τα τότε σύγχρονα κατασκευαστικά δεδομένα, όπως τη χρήση οπλισμένου σκυροδέματος. Αν και οι δύο πλευρές της πολυκατοικίας, προς την Ηπείρου και προς τη Μ. Βόδα, δεν έχουν την ίδια επιφάνεια, ο Δεμίρης δημιουργεί δύο όμοιες αναλογικά όψεις. Όλος ο διάκοσμος του κτιρίου απλώνεται ενιαία και αδιάσπαστα στους δύο ορόφους, που βρίσκονται τα διαμερίσματα, ενώ στο ισόγειο, στο οποίο υπάρχουν χώροι καταστημάτων, εντυπωσιακές είναι οι δύο, από μία σε κάθε δρόμο, θύρες εισόδου.
//
Δείτε ακόμη:
- Urban Arch Tales #1: Το κτίριο στην Στουρνάρη & Ζαΐμη (1933)
- Urban Arch Tales #2: Ατμοηλεκτρικός Σταθμός ΑΗΣ (1903)
- Urban Arch Tales #3: Η προαστιακή έπαυλη Κλωναρίδη
//
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Στους δύο ορόφους, οι κατακόρυφοι άξονες, η συμμετρία των παραθύρων και η εναλλαγή ορθογώνιων και ημικυκλικών μπαλκονιών τονίζονται με παραστάδες, φουρούσια και ανάγλυφα οδοντωτά και ωοειδή γείσα. Λίγα παραπάνω τετραγωνικά κατοικίας εξασφαλίζονται με την κατασκευή των δύο εντυπωσιακών προεξοχών, των έρκερ δηλαδή, από ένα σε κάθε όψη. Και εδώ έρχεται η καθαρή βυζαντινή αρχιτεκτονική. Οι δύο προεξοχές κατασκευάζονται με πρότυπο την αψίδα του Ιερού των βυζαντινών ναών, η οποία είναι είτε πολύπλευρη, όπως το έρκερ στην οδό Ηπείρου είτε ημικυκλική όπως το έρκερ στην Μ. Βόδα. Συνδυάζοντας εξάλλου αρχιτεκτονικά στοιχεία από τους αρχαίους και τους βυζαντινούς ναούς, δεν μπορώ να μην σκεφτώ ότι ο Δεμίρης αντιλαμβάνεται το χώρο κατοικίας ως χώρο ιερό.
Παρ΄όλα αυτά, δεν διστάζει τα ιστορικά αυτά σύμβολα να τα αποδομήσει περισσότερο από όσο προστάζει ο εκλεκτικισμός, καθώς παραλείπει όλα τα περιττά διακοσμητικά στοιχεία και κρατά με ευρηματικό τρόπο μόνο τις καθαρές γεωμετρικές φόρμες της σύνθεσης. Όμως, βρισκόμαστε λίγο πριν τη στροφή στην τρίτη δεκαετία του 20 ου αιώνα. Βρισκόμαστε στην εποχή δηλαδή, που τα αρχιτεκτονικά ρεύματα που εμπνέονται από ιστορικούς ρυθμούς, αρχίζουν να ολοκληρώνουν λίγο λίγο τον κύκλο τους.
//
Δείτε ακόμη:
- Ο θρυλικός Πύργος της Πατησίων
- Εξάρχεια - το πικρό Νεράτζι // πολυσέλιδο κόμικ
- Στο κτίριο μυστήριο στην Ακαδημίας 58Α
Τα νέα υλικά κατασκευής, η νέα τεχνογνωσία, αλλά και οι ανάγκες της καθημερινής ζωής των κατοίκων της πόλης, των αστών, των εργατών και των προσφύγων, θα καθιερώσουν στην Ελλάδα το νέο κίνημα. Αυτό που θα θέσει σε νέες βάσεις και θα επηρεάσει, συνδυάζοντας μορφή και λειτουργικότητα, καταλυτικά την αρχιτεκτονική των χώρων που ζούμε και εργαζόμαστε. Τον μοντερνισμό. Και ο Αθανάσιος Δεμίρης, ως αρχιτέκτονας με ισχυρά αντανακλαστικά, θα περάσει στο επόμενο στάδιο της καριέρας του σχεδιάζοντας κτίρια που ακολουθούν τις αρχές του μοντερνισμού.
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
Εικόνα
κείμενο/έρευνα: Σοφία Σταυριανοπούλου
φωτογραφίες: George Fiorakis - advart photos
ακολουθήστε το inExarchia στο facebook, instagram, twitter, youtube
*φωτογραφίες ελεύθερες για αναδημοσίευση, αν δεν αφορά εμπορική χρήση, με αναφορά της πηγής
